Özet:

Bu incelemede, XIII. yüzyıl mûsikî nazariyecilerinden Safiyyüddîn-i Urmevî’nin er-Risâletü’ş-Şerefiyye fi’n-Nisebi’t-Te’lîfiyye isimli eseri başta olmak üzere sonraki yüzyıllarda Türk mûsikîsine yön veren mûsikî nazariyecilerinin eserleri incelenmiş, eserler içerisinde geçen usûller belirlenmiş ve Urmevi’den günümüze bu usûllerin nasıl bir değişime uğradığı tespit edilmiştir. Urmevi’nin eserinde dokuz usûl geçmektedir. Bunlardan sekizi sonraki eserlerin bazılarında aynen, bazılarında sadece isim olarak yer almaktadır. Bazı usûl isimleri ve yapıları sonraki yüzyıllarda değişmiş bazıları da varlığını tamamen kaybetmiştir. XVII. yüzyıldan itibaren usûllerin hem sayısı artmış hem de dairesel anlatım terk edilmiştir. Bu değişikliklerin detayı bu çalışmanın gövdesini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Safiyyüddîn-i Urmevî döneminden başlayan ve günümüze kadar kaybolmadan varlığını sürdüren usûlleri belirlemek, yüzyıllar içerisinde geçirdikleri değişim çizgilerini kronolojik olarak ortaya koymaktır. Bu çalışma ile müzik araştırmacıları, günümüzde mevcut bazı usûllerin tarihsel değişim seyrini görme imkânı bulacaktır. İnceleme, tarihsel, betimsel bir çalışmadır. Belgesel kaynak taraması yöntemine dayanmaktadır ve Urmevî’nin Şerefiyye Risalesi ve daha sonraki dönemlerde yazılan on iki adet müzik teorisi kaynağı ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: