Özet:

: İbn Teymiyye (ö.728/1328)’nin Gazzâlî (ö. 505/1111) ile ilgili düşüncesi kapsamlı bir araştırmayı içerir. Bunun boyutları, Hanbeliler ile Eş‘arîler ve tasavvuf ehli ile ona muhalif olanlar arasındaki akaid ihtilafına kadar uzanır. Gazzâlî, Kelam, Felsefe, Fıkıh, Fıkıh Usûlü, Ahlak ve Tasavvuf’ta yüksek bir mevkiye sahiptir. İbn Teymiyye de İslam dünyasının büyük şahsiyetlerinden birisidir. Onun siyasî faaliyetleri ve teşvikleriyle Müslümanlar, Moğol ordusuyla savaşmış, kendisi de “Şahab” (704/1304) savaşına katılmış ve bu savaş, Müslümanların zaferiyle sonuçlanmıştır. Gazzâlî, filozofları eleştirmekle birlikte oldukça derin düşünceli bir şahsiyettir. Ruhî bunalımdan sonra iç âlemini temizlemeye girişmiş, sosyal ilişkilerini sınırlamıştır. Buna karşı İbn Teymiyye, sosyal ve hareketli bir insandır, kendi dönemindeki sosyal ve siyasal meselelere oldukça ilgi duymuştur. İbn Teymiyye, er-Redd ale’l-mantıkîyyîn kitabında Aristo (m. ö. 384-322)’yu ve İslam dünyasındaki takipçilerini sert bir şekilde eleştirmiştir. İbn Teymiyye, Gazzalî’yi reddederken çoğu yerde demagojide bulunur. O, ilk defa Mantık ilmini usulu’d-dine ve fıkha dâhil ettiği gerekçesiyle Gazzâlî’yi eleştirir. İbn Teymiyye, Gazzâlî’nin mülk âlemini, maddî âlem; melekût ve ceberut âlemini nefs âlemi olarak değerlendirmesini de eleştirir. Ona göre Allah Resulü’nün sözünü ettiği ceberut ve melekûtun filozofların, ariflerin ve Bâtıniler’in söyledikleriyle bir irtibatı bulunmamaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v.) ve Müslümanlara göre nefis âlemi, akıl âlemi diye bir şey yoktur.

Anahtar Kelimeler: