Abstract:

Bu makale, Müslüman çoğunluğun yaşadığı Makedonya’daki Müslümanların ve onların İslami eğitim kurumlarının tarihsel gerçeğini, özellikle Arnavut ve Türklere vurgu yaparak, incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, Osmanlı sonrası ve iki dünya savaşı arasındaki dönemde Müslüman Arnavut- Türk ilişkilerine ve yine onların devlet ile ilişkilerine ışık tutmaya çalışacaktır. Ayrıca Müslüman Toplumu içerisindeki geleneksel-reformist gruplar arasındaki tartışmalar da ele alınacaktır. Müslüman toplulukların (Kosovayla birlikte Juzna Srbija olarak da tanınan) Makedonya’da yaşadıkları tarihsel süreç hakkında temel olgulara değindikten sonra, bu çalışma bazı Müslüman liderlerin, İslam’ı ve Müslüman toplulukları modernleştirme amacıyla bölgede eğitim kurumları açmaya ve Belgrat hükümetinin istekleri doğrultusunda Müslümanları eğitmeye çalıştığını göstermektedir. Örneğin bu dönemde, bir devlet okulu olan Kral Aleksander Velika Medrese’sinin (1921)  politikası, bu bölgedeki Müslümanların eğitim sistemine bazı radikal reformları getirmekti. Üsküp’te kurulan medresenin eğitim dili Sırpçaydı. Devlet desteğine rağmen okulun reformist düşünceleri herkesçe benimsenmemişti. Diğer taraftan biz, Fatih’teki geleneksel Türk medreselerden gelen din âlimlerinin klasik Osmanlı İslam eğitim metodunu teklif ettiğini görüyoruz. Reformist eğitimi reddetme anlamında Ataullah Kurtiş, Osmanlı medreselerinin geleneksel İslami eğitiminin bir devamı olarak Meddah Medresesini kurdu (1925-1926). Bu iki örnek, farklı ve karşıt modellerin öne sürüldüğünü gösterir. Bu makale ayrıca, hem reformist hem de gelenekçi modellere karşı İsa Beg Medresesi (1932) tarafından temsil edilen üçüncü bir eğilimi de göstermektedir. İsa Beg Medresesi eğitim sistemindeki geleneksel ve reformist eğilimleri birleştiren bir yaklaşımı önermektedir. Entelektüel akımları ve dinamizmi göstermesi açısından bu makale, Hasan Rebac, Vladimir Ćorović, Ahmed Mehmedbašić, Tajjib Okić, Hamid Begović, Ataullah Kurtiş, Abdulfettah Rauf, Kemal Aruçi and Bekir Sadak gibi hem reformist hem de gelenekçi Müslüman liderlerinin eğitim hakkındaki görüşlerini araştıracaktır. Bu makalenin bulgularının, tarihsel sürecin, önde gelen bilim adamlarının görüşlerinin ve entelektüel tartışmaların analizi sonucunda, Balkanların bu bölgesinin iki dünya savaşı arası dönemine ışık tutması umulur.

Keywords: