Abstract:

Türklerin İslamiyet’i kabulü, Türk ve Dünya Siyasi Tarihi açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Hem düşünce hayatında hem de siyasal, ekonomik, hukuki ve toplumsal yapıda paradigmal değişmelerin yaşanmasında, İslamiyet’in önemli bir etkiye olduğu aşikârdır. Bu paradigmal değişmenin özünde ise din-töre-devlet üçlemesinin, Batı’da var olanın aksine, “İslam saltanatı” çatısı altında kaynaştığı ortadadır. Bu makalenin amacı da, tarihsel realitelere kaynaklık ederek günümüze ulaşan bilgi, belge ve eserler ışığında, “İslam’ın, Türk devlet geleneği üzerine etkisi, din-devlet ilişkisine bağlı örgütlenme tarzı, bu ilişkiye dayalı egemenliğin sürdürülebilirliği” gibi problemleri değerlendirmektir. Bu çalışma sonucunda, XVII. yüzyılın ortalarına kadar, muazzam ve çok muntazam bir siyasi teşkilatlanmanın inşa edildiği görülmüştür. Bu inşayı ayakta tutan temel dinamiklerin, yani siyasi aygıtların doğru işleyişiyle, ekonomik, hukuki, toplumsal ve kültürel (bilim ve felsefe çalışmaları) alanlarda da arzu edilen sonuçlara ulaşılması arasında doğru orantı olduğu yönünde önemli ipuçları vermiştir. Dolayısıyla ideal-reel dünya dengesini bu denli içselleştirmiş olan Müslüman Türklerin, cihan tarihinin akışı üzerinde karar verici, yönlendirici ve uygulayıcı özne olmalarında, din ve devlet geleneğinin çatışmayan birlikteliğinin önemli bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 

Keywords: