Özet:

Max Weber'in kuramsal temellerini attığı bürokrasi, çok farklı tanımları yapılan bir kavramdır. Bürokrasinin; "masaların ve büroların egemenliği", "memurların çalıştığı ofis, büro ya da devlet dairesi", "bürokratların yönetimi", "rasyonel örgüt", "verimsizlik ve kötü yönetim", "kamu yönetimi", "memurlar tarafından yönetim", "büyük yapılı örgütler ve modern toplum" gibi tanımları yapılmaktadır. Bürokrasi daha çok örgütlerin olumsuzluklarına ve resmi otoritenin kötüye kullanılmasını anlatmakta kullanılan pejoratif (kötüleyici ve aşağılayıcı) bir kavram olarak tanımlanmakta; sorumluluktan kaçma, yetki devretmekte isteksizlik, otoriteye aşırı bağlılık gibi olumsuz davranış ve işlemler bürokrasi konusunda örnek gösterilmektedir. Tanımlamak yerine bürokrasinin belirleyici özelliklerini ve temel unsurlarını belirterek ideal bir bürokrasi tipi ortaya çıkarmaya çalışan Weber’e göre bürokrasi; gayrişahsilik, yazılılık, kamu ve özel alanın ayrışması gibi belli özellikleri bulunan sıralı ve düzenli, yetki ve görevlerin önceden tanımlandığı, çağdaş, siyasal sistemlerin vazgeçemediği bir örgüt biçimidir. Weber’de bürokrasi, bir yönetim biçimi değil, yazılı kurallara göre işlerin profesyonel görevliler tarafından yürütüldüğü bir örgüt biçimidir. Buna göre bürokrasi; iş bölümü, uzmanlaşma, örgütlenme, hiyerarşik bir yapı, planlama çerçevesi içinde geniş grupların disiplinli bir şekilde yönetilmesini gerektiren toplumun bir aşamasıdır. Weber, bürokrasiyi rasyonel bir örgüt biçimi olarak kabul etmiş ve teknik olarak diğer örgüt biçimlerinden üstün olduğunu belirtmiştir. "Merkeziyetçilik", "örgütsel büyüme", "yönetimde gizlilik, dışa kapalılık", "yönetimde tutuculuk ve değişime ayak uyduramamak" gibi yapısal; "kuralcılık ve sorumluluktan kaçma", "yönetimde siyasallaşma", "aracılar yoluyla işlemleri yürütme" ve "yolsuzluk" gibi işlevsel problemleri bünyesinde barındıran Türk kamu bürokrasisi; bu özellikleriyle kaliteli, hızlı, rasyonel, etkili ve verimli hizmet sunmaktan uzak bir görüntü sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler: