Özet:

Öz: Bu çalışmada mutâvaat (dönüşlü çatı) teriminin kavramsal çerçevesi, klasik ve çağdaş dilcilerin görüşleri bağlamında ele alınmıştır. Daha sonra dönüşlü çatının şartları ve gramerciler arasındaki ihtilaf noktaları açıklanmıştır. Muasır araştırmacıların birbirine zıt görüşlerinden hareketle dönüşlük çatısıyla edilgen çatı arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. Kimi her iki üslûp arasında büyük fark olması ve her birinin kendine özgü özelliklere bulunması sebebiyle dönüşlü çatının edilgen çatının yerine kullanılamayacağı kanaatine sahipken, kimi de aralarındaki güçlü benzerlik ve yakın bağ nedeniyle bu iki çatının birbirinin yerine kullanılabileceği görüşünü benimsemiştir. Bazıları dönüşlü üslûbu reddederek bunun Arapça vezinlerde hiçbir etkisi olmayan sırf morfolojik bir imge olduğunu iddia etmişlerdir. Diğer bazıları ise “infe‘ale” sîgasının, hissî fiillerle sınırlanmasının doğru olmayacağı kanaatini belirtmişlerdir. Dil ve gramer âlimlerinin geçişlilik, işteşlik ve dönüşlülük gibi morfolojik sîgaların anlamlarına son derece ehemmiyet vermiş ve bu anlamları gün yüzüne çıkarmak için sîgaları incelemiş olmaları araştırmanın önemini ortaya koymaktadır. Dilciler, dönüşlü çatının bu sîgaların anlamlarından en büyük paya sahip olduğunu fark etmişlerdir. Dolayısıyla modern çağın önemli araştırmacılarının ilgisini çeken dönüşlü çatıyla ilgili görüşler, bu konun üzerinde durulmasını ve ilmî metotlarla tartışılmasını gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler: