Özet:

Müfessir Sa‘lebî ve el-Keşf ve’l-Beyân Adlı Eserinin Tefsir Literatürüne Etkisi Öz: Bu çalışmanın hedefi, müfessir Sa’lebî ve tefsiri el-Keşf ve’l-Beyân’ın önemini vurgulamak ve onlara dair farkındalık oluşturmaktır. Tefsir edebiyatının gelişim ve özelliklerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunmaktır. Tefsir edebiyatının gelişimi, önceki birikimden faydalanıp birtakım eklemeler yapılması suretiyle olmaktadır. Bu nedenle, her eserde az ya da çok önceki tefsirlerin etkisi bulunmaktadır. İşte bu çalışmada, müfessir Sa‘lebî’nin el-Keşf ve’l-Beyân adlı eserinin sonraki tefsirlere etkisi araştırılmaktadır. Araştırma sonucunda, bazı tefsirlerde el-Keşf’in cümlelerinin birebir, bazılarında ise özetlenerek alındığı görülmektedir. el-Keşf’in cümlelerinin aynen alındığı eserler, “hem şekil hem de muhteva açısından etki”, diğerleri ise “muhteva yönünden etki” başlıkları altında incelenmektedir. Vâhidî, Sem‘ânî, Beğavî, Tabersî, İbnü’l-Cevzî, Necmeddin Dâye, Kurtubî, Hâzin ve Şirbînî’nin tefsirleri, el-Keşf’ten hem şekil hem de muhteva olarak etkilenmiştir. İbn Atıyye, Ebû Hayyân, Seâlibî, Bikâî, Suyûtî, Âlûsî, Şevkânî, İbn Âşûr’un tefsirlerinde ise muhteva yönünden etki görülmektedir. Özellikle Beğavî’nin tefsiri, neredeyse tamamen el-Keşf’in iktibasından oluşmaktadır. Tefsir tarihinde iz sürme ve eserlerin karşılaştırılmasına dayalı bu tarz çalışmaların, tefsir literatürünün gelişimin ve özelliklerinin daha iyi anlaşılmasında önemli faydaları olacaktır. Ayrıca matbu eserlerdeki istinsah, tahkik veya baskı hatalarının ortaya çıkması ve bunların en doğru şekilde düzeltilmesi de bu sayede mümkündür. Anahtar Kelimeler: Tefsir, Sa’lebî, el-Keşf ve’l-Beyân, Tefsir Literatürü. The Influence of Mufassir Sa’lebi and his work named el-Keşf ve’l-Beyân on Tafsir Literature Abstract: The aim of this study is emphasize and provide awareness the significance of mufassir Sa’lebi and his tafsir, named el-Keşf ve’l-Beyân, and to contribute to the understanding of the development of tafsir literature and its some features. The development of tafsir litrature has a progressive character, in that former tafsir literature enables the new exegetical implications. For this reason, this study bears the trace of former tafsir studies. Here in this study explores the effect of mufassir Sa‘lebî and his work of el-Keşf ve’l-Beyân to following tafsir works. In the research result is that some tafsir works had the exact citation of the sentence of el-Keşf and some had summarily. The works of tafsir which had exact citation is studied under the title of “The Effect of the Aspect both Form and Contents” the others “The Effect of the Aspect of Contents”. The Tafsirs of Vâhidî, Sem‘ânî, Beğavî, İbnü’l-Cevzî, Tabersî, Necmeddin Dâye, Kurtubî, Hâzin and Şirbînî are impressed by el-Keşf as form and contents. As to the tafsirs of İbn Atıyye, Ebû Hayyân, Seâlibî, Bikâî, Suyûtî, Âlûsî, Şevkânî, İbn Âşûr, the influences of the aspect of contents is obvious. Particularly the tafsir of Beğavî is almost consist of the quotation of el-Keşf. The trace of the history of tafsir and such works as to comparison of tafsirs will clarify the understanding the development and the features of tafsir literature. Furthermore, the detection and the most correctly correction the copy (istinsah), verification (tahkik) and corrigenda in the printed documents rest on to these works.  Keywords: Tafsir, Sa‘lebî, el-Keşf ve’l-Beyân, Tafsir Literature.   المفسّر الثعلبي وتأثير تأليفه الكشف والبيان في أدب التفسير خلاصة: هدف هذه المقالة هو التأكيد أهمية المفسّر الثعلبي وتأليفه الكشف والبيان ورفع الوعي عنهم، والمساهمة في تطوّر أدب علم التفسير وميزاته. يتكوّن تطوّرُ أدب التفسير من مدّخرات من التجارت القديمة. بسبب ذلك، في المألّفات كلّها آثارٌ للتفاسير السابقة إلى حدّ ما. في هذه المقالة نتناول الكشف والبيان للمفسّر الثعلبي وأثره في التفاسير فيما بعد. في نتيجة هذه المقالة ظهر أنّ بعض التفاسير اقتبس من جمل الكشف بنفس الشكل وبعضها خلاصةً. نتناول التفاسير التي اقتبست من جمل الكشف بنفس الشكل تحت عنوان "أثرٌ من زاوية الشكل والمضمون"،  ونتناول الأخرى في عنوان "أثر من زاوية المضمون." تأثّرتْ تفاسير الواحدي والسمعاني والبغوي والطبرسي وابن الجوزي ونجم الدين دايه والقرطبي والخازن والشربيني  بالكشف شكلًا ومضمونًا أيضا. تأثّرتْ تفاسير ابن عطيّة وأبو حيّان والثعالبي والبقائي والسيوطي والآلوسي والشوكاني وابن عاشور بالكشف مضمونًا. يتكوّن التفسير البغوي من اقتباس الكشف بالكاد. ستكون العمليّات مستندةً على مقارنة بين التفاسير مفيدةً لتطوّر أدب التفسير وللفهم ميزات علم التفسير. إضافة إلى ذلك يمكن إظهار الأخطاء المطبعيّة والاستنساخ والتحقيق بهذه العمليّات.   كلمات مفتاحية: التفسير، الثعلبي، الكشف والبيان، أدب التفسير.  

Anahtar Kelimeler: