Özet:

19’ncu yüzyıl Fransız düşünür Auguste Comte, modern bilimlerin epistemolojik zeminini oluşturan pozitivizmin (olguculuk) olduğu kadar, yeni bir dinin de kurucusu kabul edilmektedir. Aydınlanma Çağı’nın sosyo-politik getirilerinin yanında Comte’un şahsi tecrübeleri, kendisinin ifadesi ile seküler bir İnsanlık Dini’nin kurulmasını zaruri hale getirmiştir. 1852’de kaleme aldığı Pozitivizmin İlmihali’nde (Catechisme Positiviste) yeni bir din kurduğunu iddia eden Comte, kutsiyetini bizatihi insanlıktan alan bir dünya tasavvuru kurgulamış, bu tasavvurun meydana gelişini ise düşünce tarihinin deterministik bir evrim yasası olarak tasarladığı Üç Hal Kanunu’na dayandırmıştır. Kilisenin itibarsızlaştığı ve içtimai nizamı sağlamada yetersiz kaldığı, ahlaki çöküntü ve manevi boşluğun egemen olduğu bir dönemde yaşamış olan Comte, toplumu bir arada tutmak üzere tutkal vazifesi görecek sivil bir din tasarlayarak, bu dinin bilinçli bir sevgi üzerine kurulması, bilginin ise maddeyi aşkın bir vahiyden ziyade, deney ve gözleme dayanan olgusal bilgi ile edinilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Kuruluşunu tamamlamasının ardından kendisini İnsanlık Dini’nin en yüksek rahibi ve peygamberi ilan eden Comte, bazı devlet büyüklerine Pozitif İlmihali göndererek bu dine davet etmiştir. Bu çalışmanın amacı, Auguste Comte’un kurguladığı İnsanlık Dini’nin, 19’ncu yüzyıl Avrupası’nın nesnel şartlarının bir sonucu olduğunu göstermek, topluma mühendislik gayesi ile yönelmenin bilimsel tanımı olan pozitif felsefe ile olan ilişkisini belirtmek ve bu dinin dayandığı metafizik bir evrim yasası olan Üç Hal Kanunu’nu tanıtmaktır. Araştırma, ikinci el kaynaklara dayanan, teorik (kuramsal) bir araştırmadır.

Anahtar Kelimeler: