Özet:

Dini yedi boyutlu bir organizma olarak tanımlayan Ninian Smart, din araştırmalarında özellikle dinin/dinlerin doktrinel yönüne aşırı derecede vurgu yapılmasını eleştirerek, dinin çok yönlü/boyutlu bir fenomen olarak incelenmesinin gerekliliğini vurgular. Bu doğrultuda dinin/dinlerin yedi boyutlu din modeli bağlamında analiz edilmesini teklif eder. Bu model, pratik-ritüel, tecrübi-duygusal, hikayesel-mitolojik, doktrinel-felsefi, ahlaki-yasal, sosyal-organizasyonel ve materyal-sanatsal boyutlardan oluşur. Smart’ı takiben İngiliz din bilimcilerinden Frank Whaling, toplum, ritüel, ahlak, toplumsal bağlılık, kutsal metin/mit, kavramlar/doktrinler, estetik ve maneviyat boyutlarından oluşan sekiz boyutlu; Bryan Rennie tecrübe, yanıt, bilgi, ahlak, cemaat ve ifade boyutlarından oluşan altı boyutlu din modelleri ortaya koymuştur. Bu makalede Smart’ın modeli ve onu takip ederek ortaya konan modeller, genel özellikleri, benzerlikleri ve farklılıkları yönünden incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler: