Abstract:

Yeryüzündeki dillerin pek çoğu birbiriyle sürekli temas hâlindedir. Bu temas dil konuşurlarının iletişimleri sonucunda gerçekleşir. Dil temasları sırasında çeşitli linguistik olaylar meydana gelir. Bu olaylar, ilk aşamada bireysel iki dilliliğin bir sonucu olarak ortaya çıkmış gibi görünür. Bu tür iki dillilik durumu bireyler arasında iletişimin başka türlü mümkün olamayacağı durumlarda gerçekleşir. Bazen karşılıklı anlaşılamayan dilleri konuşan iki konuşmacı vasat bir dille iletişim kurmak zorunda kalabilir. Bu durumda belirli ölçüde iki dillilik durumunun ortaya çıkması gerekir. Aynı toplumda yaşayan farklı dilli bireyler zamanla sosyal dil temasını başlatırlar. Bu temas, psikolojik dil temasıyla devam edebilir. Bireysel konuşmacıların yetkisi dâhilinde dil teması başlamış olur. Lehçe teması, karşılıklı anlaşılabilen dil türleri arasında gerçekleşen bir dil olayıdır. Bu temasta dil türlerinin birbirlerini etkileme oranları önemlidir. Dil temasındaki iki dillilik durumu, lehçe teması için söz konusu değildir. Lehçe temasında dil türleri arasındaki transfer, başlangıçta fonetik ya da leksik seviyede gerçekleşirken zamanla kapsamını genişletebilir. Bazen lehçe teması, morfolojik değişim ve etkileşimle de sonuçlanabilir. Bu makalede Başkurt Türkçesinin konuşulduğu sahadaki lehçe teması örnekleri ele alınmıştır. Lehçe temasının hangi seviyede gerçekleştiği açıklanmaya çalışılmıştır. Makale iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde lehçe teması terimi açıklanmıştır. Temasın oluşum aşamaları ve gerekli şartlar belirtilmiştir. İkinci bölümde ise, Başkurt dil sahasından tespit ettiğimiz yakın coğrafya ağızlarına ait temas örnekleri incelenmiştir. Ayrıca bu örneklerden hareketle bu dil türleri arasındaki temasın seviyesi belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada eş zamanlı metot kullanılmıştır.

Keywords: