Özet:

Referans çerçeveleri, nesneler arasındaki uzamsal ilişkileri belli bir perspektiften belirlemeye, tanımlamaya ve hesaplamaya yarayan zihinsel ve/ya dilsel koordinat sistemleridir (Bender vd. 2010: 286 Bender vd. 2012: 1 Bennardo 2004: 1 Majid vd. 2004: 108). Bunun için sağladıkları temel strateji, uzamda konumlanmak istenen bir nesneden belli bir uzaklıkta bulunan ve ortamda öne çıkan diğer bir nesne seçmek, daha sonra da bu referans nesne üzerinden bir açı tanımlayarak bir arama alanı oluşturmaktır. Böylelikle, bir nesnenin konumu, diğerininki üzerinden belirlenebilmiş olur (Levinson 2003: 67) Evrensel olarak üç referans çerçevesi bulunduğu kabul edilmektedir (Levinson 1996, 2003 Levelt 1996 Tversky 1996): Göreli referans çerçevesi, konuşucunun bakış açısını ve yönelimini temel almaktadır ve başına-ayaklarına, vücudunun önünearkasına, sağına-soluna göre üç farklı doğrultuda olabilmektedir. İçsel referans çerçevesi, belli bir nesnenin ön-tanımlı içsel özelliklerini temel almakta ve eksenler bunlar üzerinden tanımlanmaktadır. Dışsal referans çerçevesinde ise, içinde bulunulan ortama ait belirgin özellikler eksenin doğrultusunu belirlemekte kullanılmaktadır (Carlson-Radvansky ve Logan 1997: 412). Temelde uzam alanıyla ilişkili olan 'referans çerçevesi' kavramını zaman alanına da uyarlayan çalışmalara alanyazında gittikçe daha çok rastlanmaktadır. Ancak bu çalışmalarda verilen dilsel örnekler son derece kısıtlıdır. Bu yazıda, söz konusu kısıtlılığın 'dışsal referans' alt türü için ne türden sorunlar ortaya çıkardığı ele alınmakta ve alternatif bakış açıları tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: