Özet:

Toplumların yüzyıllara dayanan hayat tecrübesini belli kalıplara aktararak ifade ettiği özlü cümleler olan atasözleri; ait oldukları toplumun hayat felsefesini, kültürel kodlarını, inanışlarını, yaşam şekillerini ve düşünce sistematiğini gösteren önemli ipuçları verirler. Toplumların “özet”i hüviyetinde olan bu özlü sözler, Türk dilinde önemli bir yere sahiptir. Türkçenin Orhun Yazıtları’ndan başlayarak elimize ulaşan yazılı hemen her kaynağında atasözlerine rastlanır. İlk kaynaklarda yer alan atasözleri dahi kuşaktan kuşağa, asırdan asra aktarılarak günümüze kadar ulaşmış ve bugün Türkçenin farklı lehçelerinde kullanılmaya devam etmiştir. Türkçenin aynı yazı dili grubuna ait Gagavuz Türkçesi ve Türkiye Türkçesi, fonolojik ve morfolojik benzerliklerinin yanı sıra kültürel yakınlıkları da olan iki dil koludur. Kaynaklarda “Hristiyan Türk topluluğu” olarak geçen Gagavuzların dinî inanışları ve dinlerinin getirdiği bazı yaşantıları ayrı tutulursa Anadolu Türklerinin yaşantıları, âdet, gelenek ve görenekleriyle birleşen pek çok ortak özelliğim mevcuttur. Bunlardan biri de aynı kaynaktan besleyip geliştirdikleri atasözleridir. Bu çalışmada Oğuz grubu yazı dillerinden olan Gagavuz Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki atasözleri“kadın ve aile hayatı” konuları bakımından karşılaştırılacaktır. Mümkün olduğunca çok sayıda atasözüne yer vermeye gayret gösterdiğimiz bu çalışmada, iki lehçedeki atasözleri“kadın ve aile hayatı” üst başlığı altında bu iki Türk toplumunun ailede ve toplumda kadına verdiği değer, erkeğin ailedeki yeri, çocuğun ailedeki yeri ve kardeşlik bağı, aile içi ve aileler arası ilişkiler, aileye verilen önem ve aile kurma ile soy alt başlıkları altında anlam bakımından karşılaştırılacaktır. Bu çalışmada, aynı yazı diline mensup iki lehçenin kadın ve aile hayatı ile ilgili atasözü varlığı, örnekler verilerek benzerlik ve farklılıklarıyla birlikte ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: