Özet:

1857’de Maarif Nezaretinin kurulmasıyla birlikte Osmanlı Devleti’nde eğitim, merkezi bir yapı içerisinde şekillenmeye başlamıştır. Bu suretle eğitimde çağdaşlaşma hamlesine yeni bir ivme kazandırılmıştır. Bu süreçte ülkenin çoğu yerinde, yeni usulle eğitim verecek okullar inşa edilmiştir. İlk olarak 1873 sonrasında açılmaya başlayan Müslüman hususi mektepleri, batılı tarzda açılan okulların ihtiyaca cevap verememesi ve halkın batı tarzında eğitim veren kurumlara olan rağbetinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu araştırmanın amacı, müteşebbis bir kişilik ve eğitime gönül vermiş bir şahsiyet olarak temayüz etmiş Ahmet Cevdet Bey’in İstanbul’da açtığı ve zamanla taşraya da yaymak istediği Müslüman hususi mekteplerine bir örnek olan Aşiyan Mekteplerinin kuruluş amacı, okula öğrenci kabul şartları ve ders programını incelemektir. Araştırmada birincil kaynak olarak, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’nda yapılan arşiv çalışması neticesinde elde edilen belgeler kullanılmıştır. Arşivin Maarif Fonunda yer alan söz konusu belgelerde aşiyan mekteplerinin açılmasının sebebi, uygulanacak dersler, okula kabul şartları vs. konusunda ayrıntılı bilgi yer almaktadır. Bu çerçevede gerçekleştirilen araştırma neticesinde Aşiyan Mektebinin ilk olarak 1919-1920 ders yılında İstanbul’da Fazlı Paşa’da kurulduğu, daha sonra Kadıköy’de ikinci şubesini açtığı anlaşılmıştır. Aşiyan mektebi başlangıçta iptidai ve tali sınıfları bünyesinde barındıran bir idadi mektebi olarak kurulmuştur. Aşiyan mekteplerinde, Galatasaray Sultanisi ders programlarının uygulanmış ve bazı derslerinde Fransızca eğitim verilmiştir. Bir süre aktif olarak faaliyet gösteren Aşiyan mektepleri, İstanbul’daki birçok hususi okul gibi açıldığı dönemin zorlu ekonomik şartlarına dayanamayarak kapatılmak zorunda kalmıştır.

Anahtar Kelimeler: