Özet:

Bu makalede Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu ve Rumeli beylerbeyliklerinde uyguladığı vergi muâfiyetinin sebepleri, muâfiyet verdiği vergiler, devlet ve halkın muâfiyete bakışı derbendçilik örneği ile Mühimme Defterlerinden tespit edilen hükümler doğrultusunda incelenmeye çalışılmıştır. Bu cümleden olarak bu makalenin konusunu derbendçilerin tabi oldukları vergi nizamı ve muâf oldukları vergiler ve derbendçilerin muâfiyeti hususunda yapılan suistimaller oluşturmaktadır. Ayrıca konu bütünlüğünün sağlanması için derbendlerin kurulma sebepleri, derbendçilerin görevleri ve derbendçiliğin kaldırılması hakkında da bilgi verilmiştir. Osmanlı Devleti derbendçilere yaptıkları stratejik hizmet karşılığında vergi muâfiyeti tanımıştır. Derbendler yolcuların, yol ve yerleşim yerlerinin güvenliğini sağlamak ve iskân amacıyla kurulmuştur. Devletin XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaşadığı ekonomik ve sosyal sıkıntılar halkın vergi vermemek için derbendçi olduklarını iddia etmelerine, devlet görevlilerinin derbendçilere kanuna aykırı müdahale etmelerine yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler: