Abstract:

Özet Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Bölümü’nde yer alan Bingöl Erzurum, Erzincan, Tunceli, Elazığ, Muş ve Diyarbakır illeri ile komşudur. Ortalama 1745 m yükseltiye sahip ilde dağlık alanlar, vadiler, platolar, ova ve havzalar ana yer şekillerini oluşturmaktadır. Paleozoyik’ten Kuvaterner’e kadar farklı dönemlerde oluşmuş kayaçların yüzeylediği inceleme alanında KAF ve DAF en önemli tektonik yapıları oluşturmaktadır. Karasal iklimin etki sahasında bulunan Bingöl’de iklim elemanları yüzey şekillerindeki çeşitlenmeye bağlı olarak il içerisinde farklılık göstermektedir. Aras Nehri’ne su gönderen küçük bir saha dışında araştırma sahası Fırat Nehri’nin su toplama alanı içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmada Bingöl ilinin fiziki coğrafya özelliklerinin genel hatlarıyla değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda ilin jeomorfolojik, jeolojik, hidrografik özellikleri ile iklim, bitki örtüsü ve toprak özellikleri değerlendirilmiştir. Bingöl iline ait topoğrafya ve jeoloji haritaları ile İl arazi varlığı, CORINE (Coordination of Information on the Environment) ve meteoroloji istasyonu verileri çalışmada temel dataları oluşturmaktadır. Sayısallaştırılan topoğrafya haritalarından Sayısal Yükselti Modeli (SYM) oluşturulmuş, SYM’den eğim, bakı, yükselti basamakları haritası, ili kapsayan jeoloji haritalarından litolojik birimler ve tektonik harita oluşturulmuştur. Meteoroloji istasyonu verileri kullanılarak iklim özellikleri, il arazi varlığı verisinden toprak, CORINE verisinden bitki örtüsü özellikleri belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre Bingöl ilinde dağlık sahalar üzerinde geniş düzlükler ve dağlar arasında tektonizmaya bağlı olarak oluşmuş ova ve havzalar bulunmaktadır. İl içerisinde genel olarak kuzeye gidildikçe sıcaklıklar azalırken, yağış miktarı artmaktadır. Çalılık/fundalıkların geniş alan kapladığı ilde intrazonal toprak grubunda yer alan bazaltik topraklar geniş alan kaplamaktadır. İl genelinde fiziki coğrafya koşullarının değişmesine bağlı olarak kuzeye gidildikçe nüfus ve yerleşmeler seyrekleşmektedir. Fiziki coğrafya özelliklerinden kaynaklanan başlıca sorunlar deprem, kütle hareketleri, çığ, erozyon ve sel taşkındır. KAF ve DAF üzerinde yer alan inceleme alanında depremlere bağlı olarak can ve mal kayıpları yaşanmaktadır. Doğal afetlerin neden olduğu kayıpların azaltılması için ayrıntılı fiziki coğrafya çalışmalarının yapılması gerekmektedir.

Keywords: