Özet:

Bu araştırma, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde okuyan öğretmen adaylarının gözlemlerine göre din dersi öğretmenlerinin yeterliklerini ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda 331 öğretmen adayı, 93 din dersi öğretmenini sınıf ortamında gözlemlemiştir. Öğretmenlerinin cinsiyet dağılımına baktığımızda, öğretmenlerin %58,1 (54)’nin kadın, % 41,9 (39)’nun ise erkek olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin yaşlarına göre dağılımları ise şu şekildedir: 20-29 yaş (%12,9, N= 12), 30-39 yaş (%54,8, N= 51), 40-49 yaş (%24,7, N= 23), 50-59 yaş (7,5%, N= 7). Bu çalışmada şu soruya cevap aranmıştır: Cinsiyet, yaş, okul türü ve ders işleme yöntemi değişkenleri din dersi öğretmenlerinin yeterlikleri arasında bir farklılaşma meydana getirmekte midir? Bu soruya cevap bulmak için araştırmada din dersi öğretmenlerinin öğretme-öğrenme sürecini, materyal kullanma ve öğrenci tanıma ile iletişim boyutu yeterlikleri incelenmiştir. Bu doğrultuda veri toplama aracı olarak gözlem ve anket tekniği kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçek “öğrenme-öğretme”, “materyal kullanma” ve “öğrenciyi tanıma ve iletişim becerisi” olmak üzere üç faktörden oluşmaktadır. Faktörlerin toplam varyansı %47,67 olmuştur. Verilerin analizinde SPSS İstatistik programı kullanılmıştır. Araştırma problemlerin test edilmesinde Bağımsız Örneklem T Testi, Anova, Welch, LSD ve Dunnett C testleri kullanılmıştır. Testin yapı geçerliği ve güvenirliğini ölçmek için yapılan testte, KMO değeri 0.935; Cronbach Alfa güvenirlik değerleri (üç faktör için) 0.93, 0.87 ve 0.84 bulunmuştur. Yapılan farklılık analizleri neticesinde ise cinsiyet, yaş, okul türü ve ders işleme yöntemi değişkenlerinin ölçeğin genel ortalamasında ya da ilgili boyutlarınaz birinde p<.05 anlamlılık düzeyinde bir farklılığa sebep olduğu saptanmıştır. Araştırma bulgularından bazıları şöyledir: Cinsiyet değişkeni öğrenme-öğretme boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluşturmamaktadır. Bunun yanında yaş, okul türü ve ders işleme yönteminde ise bu boyutta istatistiksel açıdan anlamlı farklılık bulunmuştur. Buna göre, 50-59 yaş aralığındaki öğretmenlerin, 20-29 ve 30-39 yaş aralığındaki öğretmenlere göre; İHO’da çalışan öğretmenlerin ilkokulda çalışan öğretmelere göre; derslerini öğretmen merkezli işleyen öğretmenlerin de öğrenci merkezli işleyenlere göre bu boyutta daha fazla puan aldıkları tespit edilmiştir. Bu farklar istatistiksel olarak da anlamlıdır. Değişken olarak çalışılan okul türü materyal kullanma boyutunda öğretmenler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluşturmamaktadır. Bunun yanında cinsiyet, yaş ve ders işleme yönteminde ise bu boyutta istatistiksel açıdan anlamlı farklılık bulunmuştur. Buna göre, erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlere göre; 40-49 yaş aralığındaki öğretmenlerin 20-29 ve 30-39 yaş aralığındaki öğretmenlere göre; benzer şekilde 50-59 yaş aralığındaki öğretmenlerin de 20-29 ve 30-39 yaş aralığındaki öğretmenlere göre; öğretmen merkezli ders işleyen öğretmenlerin de öğrenci merkezli ders işleyen öğretmenlere göre bu boyutta daha fazla puan aldıkları tespit edilmiştir. Bu farklar istatistiksel olarak da anlamlıdır. Öğrenciyi tanıma ve iletişim becerisi boyutunda ise yaş değişkeni anlamlı bir farklılık oluşturmamaktadır. Bu boyutta, cinsiyet, okul türü ve ders işleme yöntemi değişkenleri öğretmenler arasında anlamlı farklılıklar oluşturmaktadır. Buna göre, erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlere göre; öğretmen merkezli ders işleyen öğretmenlerin de öğrenci merkezli ders işleyen öğretmenlere göre bu boyutta daha fazla puan aldıkları tespit edilmiştir. Okul türü değişkeninde ise ilköğretimde çalışan öğretmenlerin İHO, ortaokul ve Anadolu lisesinde çalışan öğretmenlere göre daha düşük puan aldıkları saptanmıştır. Puanlar arasındaki bu farklar istatistiksel olarak da anlamlıdır. Araştırma sonucunda, din dersi öğretmenlerinin öğrenme-öğretme boyutu aritmetik ortalamaları 2,31 (az düzeyde), materyal kullanma boyutu aritmetik ortalamaları 3,71 (oldukça düzeyinde), öğrenciyi tanıma ve iletişim becerisi boyutu aritmetik ortalamaları 2,38 (az düzeyde) çıkmıştır. Bu sonuçlar, daha önceki araştırma sonuçlarından epey düşük seviyelerdedir. Bunun sebebi öğretmenlerin kendi yeterlik algıları ile sınıf içi gözlemlenen performansları arasında fark olmasıdır. Öğretmen yeterliklerinin daha objektif şekilde tespit edilmesi için öğrenci, idareci, meslektaş ve veli görüşlerine de müracaat edilmelidir.

Anahtar Kelimeler: