Abstract:

Türkiye’de yürütülen nüfus hizmetleri, Osmanlıdan günümüzde kadar devam eden uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren asker toplamak ve vergi almak maksadıyla belirli periyotlarla tahrir yapılmış ve çeşitli kayıtlar tutulmuştur. Osmanlıda modern anlamdaki nüfus hizmetleri, 1831 nüfus sayımından sonra Dâhiliye Nezareti bünyesinde Ceride-i Nüfus Nezareti (Sicili Nüfus Nezareti) ve bu işleri Sancaklarda yürütecek Defter Nazırlıklarının kurulmasıyla başlamıştır. 1831 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından sonra 1844, 1852, 1856, 1866, 1881/82 ve 1905 gibi değişik tarihlerde bölgesel veya genel nüfus sayımları yapılarak, kayıtların güncel tutulmasına çalışılmıştır.Ortaya çıkan ihtiyaçlara göre şekillenen nüfus kayıt sistemi çeşitli aşamalardan geçmiştir. Bu çalışmada Osmanlıdaki nüfus kayıt sistemi “Klasik Tahrir Kayıtları Dönemi”; “Özel Amaçlı Nüfus Kayıt Dönemi” ve “Genel Amaçlı Nüfus Kayıt Dönemi” olarak üç farklı döneme ayrılarak, nüfus hizmetlerinin incelenmesine yeni bir yaklaşım getirilmiştir. Kayıt sistemindeki değişim, nüfus teşkilatının gelişimiyle de paralellik göstermiştir. Başlangıçta nüfus hizmetlerini yürüten Ceride-i Nüfus Nezareti, 1884’de Nüfusu Umumiye Müdüriyetine dönüştürülmüştür. Bu birim 1889 tarihinde Sicili Nüfusu Ahali İdareyi Umumiyyesi olmuş, 1914 yılında Nüfus Müdüriyeti Umumiyyesi adıyla yeniden revize edilmiştir. 1905 yılında yapılan Genel Nüfus Yazımıyla oluşturulan kayıtlar ve 1914 yeniden düzenlenen Sicil-i Nüfus Kanunu Cumhuriyet dönemindeki nüfus hizmetlerinin temelini oluşturmuştur.

Keywords: