Özet:

Halidilik, bir XIX. yüzyıl hareketi olarak, doğup geliştiği Kürt coğrafyası başta olmak üzere, İslam dünyasının birçok bölgesine yayılmış bir Nakşibendi koludur. Adını kurucusu Mevlânâ Halid Şehrizorî’den alan tarikat, kurulduğu dönemden bugüne İslam dünyasının Nakşî geleneği içindegüçlü kollardan biri olagelmiştir. Başka bir ifadeyle, Halidilik, İslam dünyasında sosyal, siyasal ve dinî açıdan getirdiği farklılıklarla salt dinî bir çevre olmaktan çıkmayı başarabilmiş nadir oluşumlardan biridir. Halidilik, kurucusu olan Mevlânâ Halid Şehrezorî’nin kişisel karakterini yansıtan bir tarikat olmanın yanısıra aynı zamanda onu aşan ve yayıldığı bölgelerde o bölgelerin şartlarına göre şekillenen bir oluşumdur. Bu sebeple bu hareketi sadece kurucusunun karakteri açısından değerlendirmek eksik olacağından hareketi teorik doktrin açısından da ele almak gerekir. Halidilik, dinî görüş ve anlayış olarak Hind sûfîliğinin etkisinde kalmış ve bu çerçevede etkili olduğu bölgelerde birçok değişim ve dönüşüme yol açmıştır. En önemli etkisi, nüfuz ettiği bölgelerde hâkim olan ve daha çok Orta-Asya sûfîliğinin etkisinde kalan anlayışları geriletmiş olmasıdır. Böylece bu yeni anlayışla beraber İbnü’l-Arabî’ci ve vahdet-i vücûdçu tasavvufî anlayış yerine, İslam’ın öz kaynakları olan Kitap ve Sünnet’e bağlılığı esas alan Halidilik, heterodoksî anlayışları İslam düşüncesinin dışına itmiştir. Bu etkininçok görüldüğü coğrafya ise, Kürtlerin yaşadığı bölgeler olmuştur. Bu çalışmada Kürt coğrafyasında Halidilik üzerinden gerçekleşen bu değişim ve dönüşümün kodları analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler: