Özet:

Ouml;Z Bir metni edebicirc; kılan en ouml;nemli yapıtaşlarını sanat, hayacirc;l, macirc;nacirc; ve fikir, elfacirc;z ve edacirc; ile eseri niteleyen diğer terimler şeklinde sıralamak muuml;mkuuml;nduuml;r. Bunlardan macirc;nacirc; ouml;zellikle şiir iccedil;in, sanat acirc;leminde, her douml;nemde varlığı tartışılan ontolojik bir değer olarak karşımıza ccedil;ıkar. Klacirc;sik Tuuml;rk şiirinde başlangıccedil;tan itibaren bağlı bulunduğu gelenek ve edebicirc; terbiye sebebiyle hacirc;kim unsur souml;zduuml;r. Dilin ferdicirc; tarzda tasarrufundan doğan souml;zuuml;n, şiirde belacirc;gat unsurları accedil;ısından fasih, vacirc;zıh, muktezacirc;-yı hacirc;le uygun ve belicirc;ğ souml;ylenmesi esastır ve bu sebeple souml;z sanatları ağırlık kazanmıştır. XVI. yy.rsquo;dan sonra ise daha ouml;nceki douml;nemlerin aksine, tasavvuficirc; souml;yleyişte didaktik unsurların yerini, lirizme bıraktığı gouml;ruuml;luuml;r. Buna bağlı olarak souml;z guuml;zelliği uuml;zerine kurulan şiir dili farklılaşarak anlam guuml;zelliği ve derinliğini esas alan bir istikamete youml;nelir. XVII. yy.rsquo;da Klacirc;sik Tuuml;rk şiirini etkileyen ouml;nemli cereyanlardan olan Sebk-i Hindicirc; de bu yaklaşımı besleyen ve geliştiren bir ruhun eseridir. Geleneğin sınırlarını zorlayan ve değiştiren ldquo;şiir ve macirc;nacirc;rdquo; kavramı, Klacirc;sik Tuuml;rk edebiyatının edebicirc; tenkit anlayışını sergileyen tezkirelerde de, biyografisi verilen şairlerin eserlerini niteleyen temel unsurlardan biri olarak değerlendirilmiştir. Ouml;zellikle şairlerin şiirlerinde macirc;nacirc;nın bulunup bulunmadığı, eserin macirc;nacirc; accedil;ısından taşıdığı değer ve buradan eserin yaratıcısına kadar uzanan oldukccedil;a geniş bir bakış accedil;ısı hacirc;kimdir. Tezkirecilerin macirc;nacirc; ile ilgili tanıtım ve değerlendirmeleri, naklettikleri anekdotlar ve şairlerin eserlerinden verdikleri ouml;rneklerle ccedil;erccedil;evelenmiştir. Macirc;nacirc; kavramının alanını genişleten veya niteleyen bazı hacirc;l ve vasıflar da bu değerlendirmelere ilacirc;ve edilebilir. Bunların başında ldquo;bikr, hacirc;s, hacirc;ssardquo; gelir. ldquo;Hoş, hucirc;b, bed, neficirc;s, laticirc;f, garicirc;be, acicirc;be, nacirc;-guuml;fte, bicirc;-macirc;nacirc;rdquo; gibi terimler ise genel tavsif ve takdim vasıtaları olarak kullanılmıştır. Bu bildiride, souml;z konusu bilgilerin ışığında, yaşadıkları douml;nemde edebiyat muuml;nekkidi olarak kabul edilen tezkirecilerin, şiir ve macirc;nacirc; kavramlarına yaklaşımları souml;z konusu edilecektir. Anahtar Souml;zcuuml;kler: Tezkireler, şair, şiir, souml;z, macirc;nacirc;, tenkit terminolojisi nbsp; ABSTRACT The most important elements which make a text literary can be listed as art, imagination, meaning and idea, elfaz and eda and the other terms defining a work. Among these, meaning is an ontological value which is discussed by the artists in every period especially in the context of poetry. In classic Turkish poetry, the prevailing element is word due to the tradition and the literary manners. Word, which arises from an individual use of language, should be used fasih, vazıh, beliğ and in accordance with mukteza-yı hal in regard to the rhetoric elements of poetry. Therefore, figures of speech gain importance. After the 16th century, in contrast to the previous periods, didactic elements in tasavvuficirc; sayings are replaced by lyricism. Thus, the poetic language which is based on the word beauty becomes different and tends to have the meaning beauty and depth as a basis. Sebk-i Hindi, which is one of the most remarkable factors affecting the 17th-century classic Turkish poetry, is a work of this approach. In tezkires which reflect the idea of literary criticism in classic Turkish literature, the concept of lsquo;poetry and meaningrsquo; which pushes and changes the traditional borders is considered as one of the basic elements describing the works of poets whose biographies are given. Whether a meaning exists or not in the poems of the poets, the value of the work in relation to the meaning, and ideas about the creator of the work start to prevail in tezkires. The evaluations of the tezkire writers about meaning involve anecdotes and excerpts from the works of poets. Some characteristics describing and broadening the realm of meaning can be added to these evaluations. Bikr, has and hassa are the most important of these characteristics. Terms such as hoş, hucirc;b, bed, neficirc;s, laticirc;f, garicirc;be, acicirc;be, nacirc;-guuml;fte and bicirc;-macirc;nacirc; are used as general introduction elements. In this paper, the approaches of the tezkire writers who are regarded as literary critics in their period to poetry and meaning are discussed in the light of given information. Keywords: Tezkires, poet, poetry, word, meaning, terminology of criticism

Anahtar Kelimeler: