Özet:

Osmanlı modernleşmesinin öncü unsurları arasında yer alan; sanat, edebiyat ve siyasal düşünce akımlarının gelişmesinde etkili olan gazete, II. Abdülhamit dönemindeki siyasal gelişmelerle birlikte dikkat çekici bir işlev üstlenir. Meşrutiyet yanlılarının gazete aracılığıyla Osmanlı yönetimine karşı mücadelelerini sürdürdüğü bu yıllarda, II. Abdülhamit de muhalif gazetelere karşı çeşitli tedbirler alır. Osmanlı sultanı, bu yöndeki yaptırımlarından birini de mizah basınını yurt içinde yasaklamasıyla gerçekleştirir. Bunun üzerine mizah basını yurt dışına yönelir ve II. Abdülhamit’e karşı son derece sert bir muhalefete girişir. Cenevre’de Jön Türklerin radikal kanadının yayınlarından biri olan Tokmak gazetesi de Osmanlı hükûmeti ile Jön Türkler arasındaki mücadeleyi yansıtan ve mizah gazeteciliğinin etkili bir muhalefet aracına dönüştüğünü gösteren bir örnektir.

Anahtar Kelimeler: