Abstract:

Çağdaş Türk lehçeleri sınıflandırmalarında Kıpçak grubunun Aral-Hazar koluna bağlı olan Kırgız Türkçesi, genel olarak “Kuzey” ve “Güney” olmak üzere iki ana ağız bölgesine ayrılmıştır. Yazı dili oluşturulurken “Kuzey” ağzı esas alınmıştır. “Güney” ağzı ise “İçkilik” ağızlar olarak bilinmekte ve yön olarak “Güneybatı” ve “Güneydoğu” ağızları olarak kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. Bu ağızların konuşuldukları bölgelerde Kırgız Türkçesi yazı dili ile ortaklık gösteren kullanımların yanı sıra yazı dilinden ayrılan kullanımlar da bulunmaktadır. Bu kullanımlardan biri de hâl ekleri ile ilgilidir. Kırgız Türkçesi gramerlerinde genellikle hâl ekleri (cöndömölör) başlığı altında yalın hâl (atooç cöndömösü), ilgi hâli (ilik cöndömösü), yükleme hâli (tabış cöndömösü), yönelme hâli (barış cöndömösü), bulunma hâli (catış cöndömösü), çıkma hâli (çıgış cöndömösü) ele alınmaktadır. Bu hâl eklerinin Kırgız Türkçesi ağızlarında Kırgız Türkçesi yazı dilinden farklılaştığı görülmektedir. Bu çalışmada Kırgız Türkçesi ağızları ile ilgili bilgiler verilecek ve ağızlardaki Kırgız Türkçesi yazı dilinden farklı ses, biçim ve anlama sahip hâl ekleri örneklerle tespit edilecektir. Boy yapıları da dikkate alınarak tespit edilen kullanımların hangi ağızlarda kullanıldığı belirtilecek ve Kırgız Türkçesi ağızlarındaki bu farklı kullanımların sebepleri üzerinde durulacaktır.

Keywords: