Özet:

Öz: Bu makalenin merkezi amacı fenomenal bilinç probleminin betimleyici ve kategorik bir analizini sunmak şeklindedir. Bu hedefi gerçekleştirmek için makale, ilk olarak fenomenal bilincin, çağdaş bilimsel paradigma için neden bir problem oluşturduğunu açıklamaya teşebbüs etmektedir. Doğal olarak bu görev, öncelikle fenomenal bilincin bir tanımını vermeyi, eğer bu mümkün değilse de fenomenal bilincin karakteristik niteliklerini belirlemeyi gerektirmektedir. Bu minvalde makale, fenomenal bilincin tatmin edici, döngüsel olmayan ve doğruluğu henüz gösterilememiş bir teoriye dayanmayan bir tanımının verilemeyeceği varsayımından hareketle fenomenal bilincin iki karakteristik niteliğini, “öznellik” ve “niteliksellik” niteliklerini betimleme ve detaylarını analiz etme girişiminde bulunmaktadır. Bu iki karakteristik niteliğin birbirleriyle kökten ilişkili olduğu fikrinden hareket eden makale, öznellik niteliğini merkeze almakta ve öznellik niteliğini belirleyen üç özelliğin, fenomenal bilincin çağdaş bilimsel paradigmaya entegre edilmesinin önündeki üç ana engeli oluşturduğu tespitini yapmaktadır. Bu üç özellik sırasıyla şunlardır: (i) fenomenal bilinç üçüncü şahıs perspektifinden gözlenebilen bir fenomen değildir. (ii) Fenomenal bilince sahip bir özne, kendine ait fenomenal bilinçli durumları da yine üçüncü şahıs perspektifinden gözleme imkanına sahip değildir. Ve (iii) Fenomenal bilinçli zihinsel bir durum, birden fazla özne tarafından deneyimlenebilir değildir. Öznellik niteliğinin bu üç belirleyici özelliğini açıklama girişiminde sonra makale, fenomenal bilinç problemine yönelik literatürde var olan temel felsefi yaklaşımları ana hatlarıyla ortaya koymaktadır. Bu yaklaşımlar arasında doğaüstücülük, idealizm, natüralist düalizm, Kartezyen düalizm, standart-olmayan bilimsel natüralizm, bilişsel sınırlamacılık/agnostik gizemcilik ve materyalizm/fizikalizm bulunmaktadır. Makale son olarak literatürde “materyalizm” ve “fizikalizm” terimlerinin kullanımları arasındaki farkı açıklama girişiminde bulunmakta ve fenomenal bilincin doğasını açıklamada literatürdeyaygın şekilde savunulan tezin materyalist ya da fizikalist tez olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca makale, fenomenal bilincin karakteristik niteliklerini sadece çağdaş fizik ve biyoloji bilimlerinin kabul ettiği temel ontik kategorilere başvurmak suretiyle açıklamaya çalışan materyalist/fizikalist tezin, fenomenal bilincin çağdaş bilimsel paradigmaya entegre edilmesinde desık şekilde savunulan tez olduğuna vurgu yapmaktadır. 

Anahtar Kelimeler: