Özet:

İstem, dilin kendi içinde sistemini sürdürebilmesi için kelime kategorilerinin başka biçimbirimlere ihtiyaç duymasıdır. Fiilden, isme kadar sözlüksel birimler cümlede belirli bir anlamı karşılamak için kendini biçimce ve anlamca bütünleyen tamlayıcıyla birlikte görünmek istemektedir. Tesnier tarafından “Bağlantılı Dil Bilgisi”, Fillmore tarafından “Durum Dil Bilgisi” ve Chomsky tarafından “Rol Kuramı” içinde ele alınan “istem” kategorisi, sözlüksel birimleri yine morfolojik birimlere ya da yine sözlüksel birimlere bağlama eğilimine işaret etmektedir. Bağlama işi, yüklemcil öge görevindeki fiil tarafından belirlenen roller çerçevesinde gerçekleşmektedir. Bu çalışmada, Rol Kuramı’ndan hareketle yüklemcil fiillerin atadığı eyleyen, deneyimci, etkilenen, harekete konu olan varlık, hedef, yer, araç, amaç, zaman gibi rollerin isteme etkisi tartışılmakta ve söz konusu rollerin metin üzerinden tespit edilen anlambilimsel fiil kategorilerine göre dağılımları ele alınmaktadır. Belirtilen alanın tespiti için artzamanlı yaklaşım benimsenerek Eski Uygur Türkçesi ile yazılmış “İyi ve Kötü Prens Öyküsü” uygulama metni olarak seçilmiştir

Anahtar Kelimeler: