Özet:

Milli Mücadele Döneminde iç isyanların bastırılmasında önemli rol oynayan Hüsrev Gerede, 1884 yılında Edirne’de doğmuştur. Harp Okulu’nu ve Harp Akademisi’ni bitirdikten sonra Balkan Savaşlarına katılmış, I. Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi’nde görev yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa ile birlikte 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlatan heyet arasında yer almış, Erzurum ve Sivas Kongrelerine katılmış, Heyet-i Temsiliye’nin Başkâtipliğini yapmıştır. Osmanlı Mebusan Meclisi’nin son döneminde Trabzon Milletvekili seçilmiş, Meclis’in feshi üzerine Ankara’ya gelerek TBMM’ye katılmıştır. Hüsrev Bey, Milli Mücadele Döneminde Bolu ve çevresinde baş gösteren isyanı önlemek üzere TBMM tarafından Heyet-i Nasiha başkanı olarak görevlendirilmiştir. Ancak Gerede’de heyette bulunan milletvekilleriyle birlikte asilerin eline esir düşmüş, iki aya yakın bir süre Düzce’de tutuklu kalmıştır. Bu süre içerisinde Ankara Hükümeti ve asiler arasında bir uzlaşmanın sağlanmasına ve isyanın bitirilmesine çaba sarf etmiştir. Bu çabalarından dolayı Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Atatürk tarafından Hüsrev Bey’e Gerede soyadı verilmiştir. Hüsrev Gerede Cumhuriyet döneminde, Budapeşte, Sofya, Tahran, Tokyo, Berlin ve Rio de Janeiro Büyükelçiliklerinde bulunmuş, 1934-1936 yılları arasında Urfa, 1942-1947 yıllarında Sivas milletvekilliği yapmış, İran, Japonya ve Almanya üzerine kitaplar ile Atatürk hakkında anılarını kaleme almıştır. Bu çalışma, Milli Mücadele ve Cumhuriyet tarihinin önemli isimlerinden birisi olan Hüsrev Gerede’nin askeri, siyasi ve diplomasi alanında yürüttüğü faaliyetlerini kapsamaktadır. Araştırma, döneme ilişkin arşiv kaynakları, gazete ve dergiler, tetkik eserler, makaleler, tezler ve anılara dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: