Abstract:

Bütün dünya Covid 19 salgını sebebiyle zor günler geçirmektedir. Pek çoğumuz ilk kez böylesine büyük bir salgın belasıyla karşı karşıya kaldık. İnsanlık tarihi salgın hastalıklarla doludur. İnsanoğlu defalarca gözle göremediği bir düşmanla savaşmış, milyonlarca kayıp vermiş, ama her defasında da düşmanı yenmeyi başarmıştır. Bu salgınların belki de en bilineni ve en yıkıcı olanı “kara bela”, “kara ölüm” de denilen veba’dır. Bütün dünyada görülen veba ya da taun Osmanlı Devleti’ni özellikle de İstanbul’u defalarca etkilemiş ve pek çok insanın ölümüne sebep olmuştur. Sosyal meselelere duyarsız kalamayacak olan şairler de bu belayı eserlerinde işlemişlerdir. Vebaya dair şiirler yazan şairlerin bizzat kendileri ya da yakınları bu beladan etkilenmişler, hatta hayatlarını kaybetmişlerdir. Bu şairlerden tespit edebildiklerimiz; Abdülkerim Efendi, Arşî/Çâkî, Birgivî Mehmed Efendi, Âsım/Âsımî, Mütercim Seyyid Ahmed Âsım Efendi, İmamzâde Hâfız Mehmed Emin Âtıf Efendi, Mehmed Atûfî Efendi, Âzim, Bakî/Sünbülzâde Abdülbâki Efendi, Cevdet, Devletî, Edibî, Es’ad-zâde Seyyid Mesûd Efendi, Fahrî, Kerimzâde Fâ’iz Abdullah Efendi, Fehîm-i Kadîm, Mevlânâ Ziyâeddîn Hâlid, Mirza Abdüssettâr Hâlis, Mehmed Hayret Efendi, Hayretî, Hıbrî, Hıfzî, Kudsî, Mâdih, Me’âbî, Hoca Sa’deddin Efendizâde Mehmed Efendi, Molla Ahmedzâde Mehmed Çelebi, Mûnis Harezmî, Nuh Necîb Bey, Emir Ahmed Efendi, Niksârî-zâde Kadı Mahmud Efendi, Niksârî-zâde Kadı Mehmed Efendi, Şeyh Seyyid Hasan Nurî Efendi, Re’fet Mehmed Azîz, Re’fet Mehmed, Hoca Sa’deddîn-zâde Mehmed Reşîd Efendi, Mustafa Reşîd, Revnak, Sa’dî Çelebi, Mirza Hüseyin Sâlâr, Şâmî, Şem’î, Sükkerî, Tâyib, Zâkî, Ahmed Zamirî Efendi, Zîver, Fuzulî, Müttakî, Sun’î Çelebi, Ümidî, Ziyaî, Muhlis Dede, Rezmî Bahadır Giray, Devlet Giray Han, Bora Gazi Giray Han, İkinci Gazi Giray Han, Abdülbaki Efendi, Seyrek-zâde Mehmed Âsım, Mehmed Hamid Bey, Lâzikî-Zâde Feyzullah Nâfiz, Fevzî, Nehcî, Azmî, Âşık Çelebi’dir. Şair tezkiresi yazarları vebadan ölen şair ya da yakınını anlatırken, vebanın fiziksel, sosyal ve psikolojik olumsuz etkilerinden, vebaya çare olabilecek ilaçlardan ya da uygulamalardan, vebadan ölenin şehit sayıldığından da bahsetmişler ve bir açıdan da tarihe tanıklık etmişlerdir. Veba Allah’ın takdiri olduğu için kabullenmeli, yardım etmesi için de Allah’a dua edilmelidir. Benzer bilgileri şairlerin divanlarında yer alan konuya dair şiirlerde de tespit etmekteyiz.

Keywords: