Abstract:

Endüstriyel devrimle karbon ve sera gazı emisyonuna neden olan fosil yakıtlara artan talep, çevre ve sürdürülebilirlik açısından tehdit oluşturmaktadır. İklim değişikliklerine sebep olan bu zararlı emisyonlar ekolojik dengeyi bozarak toplum sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Türkiye, büyümede temel girdi olan enerjinin artan talebi ve bu talebin çoğunluğunu karbon emisyonu yaratan fosil yakıtların oluşturması nedeniyle sürdürülebilir ekonomi vizyonunda zorlu bir sürecin içerisindedir. Zararlı emisyon yaratmayan, temiz, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı yüksek potansiyele ve son yıllardaki girişimlere rağmen hala düşük seviyelerde kalması çevre konusundaki olumsuzluğu daha da derinleştirmektedir. Bu çalışmada Türkiye özelinde 1980-2012 yılları için ekonomik büyüme ve yenilenebilir enerjinin çevre kirliliği üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ekonomik büyüme değişkeni olarak kişi başına sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla; yenilenebilir enerji değişkeni olarak kişi başına yenilenebilir enerji (hidroelektrik dahil) tüketimi ve sera gazı değişkeni olarak da kişi başına sera gazı emisyonu kullanılmıştır. Serilere öncelikle ADF ve iki kırılmalı Lumsdaine-Papell birim kök testleri uygulanmıştır. Düzey değerlerinde birim kök içeren serilerin birinci farklarında durağanlığa eriştikleri görülmüştür. Seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkisi ARDL sınır testi ile sınanmış ve seriler arasında eşbütünleşme ilişkisi olduğu bulunmuştur. Modelde sera gazı emisyonu ve büyümenin uzun ve kısa dönem katsayıları istatistiksel olarak anlamlı; yenilenebilir enerji tüketiminin katsayısı ise istatiksel olarak anlamsız çıkmıştır. Vektör hata düzeltme modeline dayalı Granger nedensellik testi, sera gazı emisyonu ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü; aynı şekilde sera gazı emisyonu ile yenilenebilir enerji tüketimi arasında da çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlar Türkiye’deki büyüme paradigmasının yüksek oranda çevre kirletici olduğunu göstermektedir. Büyüme sera gazı emisyonu arasında bulunan geri besleme etkisi, ekonomide büyüme gerçekleştiğinde sera gazı emisyonunun yükseldiğini, aynı anda çoğunluğu karbon emisyonuna neden olan fosil yakıtlardan sağlanan enerjinin de büyümenin lokomotifi olduğunu ifade etmektedir. Çevre kirliliği telafi edilemez zararlara yol açmadan önce enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji teşvikleri konusunda kayda değer bir mesafe kat edilmesi gerekmektedir.

Keywords: