Abstract:

2004 yılından başlayarak TÜBA-TÜKSEK Tür­kiye Kültür Envanteri Projesi çerçevesinde yü­rütülen Karaburun Yarımadası (İzmir) Mezar Taşları Envanter Projesinin (proje no: M2) amacı, yarımada köylerindeki mezarlıkların ve mezar taşlarının saptanması ve envanterinin oluşturulmasıdır. Bu kapsamda ilk belgeleme çalışmaları 2004 ve 2005 yıllarında Çullu, Hi­sarcık, Ambarseki ve Saip köylerinde gerçek­leştirilmiştir. Karaburun Yarımadası (İzmir) Kır­sal Mimarlık Envanter Projesine (proje no: C5) paralel olarak yürütülen bu çalışmalar mezar taşı kitabelerinin kırsal yerleşmeler tarihinin yazılı kaynaklarından biri olarak görülebileceği­ni göstermiştir. Mezar taşları yalnız kitabeleriyle değil, üretim biçimleri ve sergiledikleri bezeme dağarcığıyla da yarımadanın tarihsel coğrafyasına ilişkin referanslar vermektedir. Karaburun ilçe merkezinin yakın çevresindeki yerleşmelerle sınırlı tutulan ilk çalışmaların sağladığı birikimle envanter çalışmalarının, 2006 yılında yarımada bütününe yayılması he­deflenmiş, 2007 yılına da uzanan alan çalış­malarıyla, birkaç yerleşme dışında Karaburun Yarımadasındaki mezarlıkların ve mezar taşla­rının envanteri tamamlanmıştır. Çok sayıda mezar taşının envantere girmesi ve sistema­tik olarak değerlendirilmesi her şeyden önce bu envanter projesi yoluyla oluşturulacak veri-tabanını daha tutarlı ve verimli bir başvuru kaynağı haline getirecektir. Üçüncü dönem envanter çalışmalarında köylerde saptanan ki­tabeti ve kitabesiz mezar taşlarının tümü fo­toğrafla belgelenmiş ve mezarlıklar hakkında köy sakinlerinden bilgi alınmıştır. Kitabeti me­zar taşlarından en eskileri 18. yüzyılın ilk çey­reğine ait olup Çatalkaya (Eski Mordoğan), Kösedere, İnecik ve Tepeboz köylerinde bulun­maktadır. 19. yüzyıla ait mezar taşları çoğun­luktadır. Kitabeleri Latin harfleriyle yazılmış olan Erken Cumhuriyet dönemi mezar taşları ise Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecini yansıtan karakteristik bir katalog oluştururlar. Köylerin çoğunda karşılaşılan ve kabaca son 60 yılda gerçekleşmiş görünen tahribata ve kayıplara karşın, günümüze ulaşabilen mezar taşlarının Karaburun Yarımadasının tarihsel ve kültürel mirasında önemli bir yere sahip oldu­ğu söylenebilir.

Keywords: