Özet:

Edebî eserlerin en önemli özelliklerinden biri, ele alınan konunun edebî sanatlar vasıtasıyla anlatılmasıdır. Edebî sanatlardan biri de Arapçada “istiare”, Türkçede “eğreltileme”, Batı dillerinde de “metafor” adıyla anılan sanattır. Kutadgu Bilig, “hükümdar, ilk vezir, ikinci vezir ve sûfî” gibi dört farklı tipin tanıtılması ile bu tiplerin temsil ettikleri fikirlerin açıklanmasına dayanan metaforik ve alegorik bir eserdir. Eserde hem tiplerin tanıtılmasında hem de bunların temsil ettikleri fikirlerin açıklanmasında metafor sanatı temel vasıta olarak kullanılmıştır. Meselâ hükümdar tipi önce “güneş”, sonra “adâlet ve âdil kanun”, ilk vezir tipi önce “dolunay”, sonra “siyasî iktidar ve egemenlik” (kut=devlet), ikinci vezir tipi önce “övülmüş”, sonra “akıl ve anlayış” (Ukuş, Ukuşlug), sûfî tipi de önce “uyanmış”, sonra da “kanaat ve âkıbet” gibi kelime ve kavramların yerine konulmak suretiyle zincirleme metafor yapılarak, bu kelime ve kavramların ifade ettikleri anlamlar ve özelliklerle tanıtılmıştır. Biz bu makalemizde bu tiplerin taşıdıkları özelliklerin, fikirlerin ve görüşlerin metaforlar vasıtasıyla nasıl ortaya konmuş olduğunu tespit edip göstermeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler: