Özet:

Sultan II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti’nin en uzun süreli iktidarda kalan hükümdarlarındandır. Bu uzun süre aynı zamanda siyasi, askeri, idari, iktisadi ve içtimai pek çok meselenin var olduğu bir dönem olmuştur. Padişah bu meselelerin halli için devlet adamlarından kendisine lâyiha takdim etmelerini istemiştir. Kendisinin bu konuda irade çıkardığı bilinmektedir. Bu sebeple çeşitli konularda binlerce lâyiha padişaha sunulmuştur. Bu makalenin konusunu Mustafa Lütfi Efendi tarafından yazılan lâyihalardan birisi teşkil etmektedir. Konu itibariyle geniş bir kapsama sahip olan lâyihada iktisadi konular daha fazla yer tutmaktadır. Bu konudaki başlıkların tamamının ele alınması ise bir makale hacmini aşmaktadır. Bu sebeple makalede toplumsal hayata dair başlıklara ağırlık verilmiştir. Makalenin muhtevası, lâyihanın konularına göre tasnif edilmesi şeklinde değerlendirilmiştir. Lâyihanın 20. yüzyılın henüz başında yazılmış olması dönemin genel bir resmini çekmeyi sağlamıştır. Aynı zamanda İstanbul’un toplumsal hayatına dair bazı değerlendirmeleri yapmaya da imkân vermektedir. Dolayısıyla bu makalede lâyihanın tanıtılması ve tespit edilen konuların değerlendirilerek dikkate sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: