Abstract:

Sultan II. Abdülhamit döneminde Meşruti rejimin hayata geçirilmesini, basın hürriyetinin sağlanmasını arzulayan ve bunlar için çabalayan, aynı zamanda Avrupa’daki gelişmelerden haberdar, çoğunluğu Tıbbiyeli, Mülkiyeli, Harbiyeli genç bir nesil vardır: Jön Türkler. Jön Türklerin teşebbüslerinde başarıya ulaşmaları sonucunda 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Meşrutiyet ilan edilir. Meclis-i Âyan ve Meclis-i Mebusanın yeniden faaliyete başlaması, imparatorluktan cumhuriyete geçiş sürecinin ilk ayağıdır. Sultan II. Abdülhamit idaresinin basın ve yayın faaliyetleri üzerindeki yoğun sansür uygulamasının ortadan kalkması, kısa sürede süreli yayın sayısının artmasına ve edebî eser basımının hızlanmasına imkân sunmuştur. Göreceli özgürlük ortamında neşredilen romanların bir kısmı siyasi içeriklidir ve doğrudan padişah ile hükûmetini hedef almaktadır. Bunlar içinde parlamenter sisteme geçişin önemli aktörlerinden Jön Türkler ve fikrî ortaklarının padişah idaresinde yaşadıklarını doğrudan konu eden Jönler Mısır’da, Menfî, Kadınlar Arasında, İsyan, Müsebbib?!, Jön Türk ve Sevda-yı Medfun Yahut Safahat-i İstibdat, siyasi erk karşıtı romanlar olarak kabul edilebilir. Roman kahramanlarının hafiyelerce jurnallenişleri, sürgünler nedeniyle eğitimlerinin yarıda kalışı yahut mesleklerini icra edemeyişleri, bu konuyu işleyen eserlerin kurgusunda önemli bir rol üstlenmektedir. Bu çalışmada siyasi erk karşıtı roman kahramanlarının meslek erbabı olarak kurguda yer alış biçimleri ile Sultan II. Abdülhamit idaresine yönelttikleri eleştiriler incelenerek mesleğin roman türündeki işlevi sorgulanacaktır.

Keywords: