Özet:

Bu makalede, Türk din psikolojisi çalışmalarında yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine bir literatür (1967-2021) taraması yapmak ve bu çalışmaların genel durumunu betimlemek amaçlanmaktadır. Ayrıca yine bu makalede, dinsel gelişim dönemlerinden ‘yaşlılık dönemi dinsel gelişimi’ üzerine araştırma yapmayı planlayan araştırmacıların kaynak tarama ihtiyacını gidermek de hedeflenmiştir. Bu hedefler doğrultusunda makalede, 1967-2021 yılları arasında ‘yaşlılık dönemi dinsel gelişimi’ konusunda alana kazandırılmış ‘kitap, tez, makale, bildiri, çeviri ve ansiklopedi maddesi’ türündeki Türkçe yazılan araştırmalar, akademik ürün çeşitliliğine göre gruplanarak bir araya toplanmıştır. 1967-2021 yılları arasında bu çalışmalarda meydana gelen gelişim ve değişimi panaromik biçimde gözlemleme fırsatı sunan bu makalede, metodolojik olarak literatür tarama modeli kullanılmıştır. Yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine Türkiye’de yapılan araştırmalar Ulusal Tez Merkezi, Dergi Park Akademik, İslam Araştırmaları Merkezi, Google Akademik, Milli Kütüphane ve İslam Ansiklopedisi (n=6) internet veritabanları kullanılarak taranmıştır. Tarama sonucundan elde edilen veriler incelendiğinde; akademik ürünlerin türlerine göre nicel dağılımlarına bakıldığında, taranan kaynakların % 6’sını kitapların (n=7), % 32’sini tezlerin (n=40), % 40’ını makalelerin (n=50), % 19’unu bildirilerin (n=24), % 2’sini çevirilerin (n=2) ve %1’ini de (n=1) ansiklopedi maddelerinin oluşturduğu görülmüştür. Tüm bu nicel ürün çeşitliliğine göre toplamda 124 adet akademik ürünün/kaynağın tarandığı tespit edilmiştir. Yaşlılık dönemi dinsel gelişimi üzerine (1967-2021) yapılan literatür taraması sonucunda genel bir değerlendirme yapıldığında; bu dönemde ‘ölüm kaygısı, dinsel başa çıkma, manevi ihtiyaçlar, dinsel yönelim, manevi sosyal hizmetler, dindarlık, maneviyat ve din hizmetleri’ ağırlıklı olarak çalışılan konular olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca din psikolojisi alanında çalışan araştırmacılar için konuya ilişkin şu önerilerde bulunulabilir: (i)-Adı geçen bu gelişim dönemine ilişkin yapılacak araştırmalara güncel olarak öne çıkan sorunlar bağlamında inanç krizi boyutunda deizm, ateizm ve agnostisizm ile anlam arayışı ve umut ilişkisi gibi bazı çalışma konuları önerilebilir. (ii)-Ayrıca düzenli aralıklarla söz konusu gelişim döneminde yapılan çalışmaların güncellenebilmesi amacıyla bibliyografi ve literatür çalışmaları sürdürülebilir. Böylece bu konu üzerine çalışacak din psikologlarının söz konusu kaynaklara erişimi ve literatür eksikliğine ilişkin problemleri daha kolay aşılabilir.

Anahtar Kelimeler: