Özet:

Klasik Türk şiirinin şiir ve şair anlayışı diğer bir ifadeyle poetikası ile ilgili çalışmalar, Tanzimat döneminde başlamıştır. Cumhuriyet döneminde hızlanarak devam eden bu çalışmalar günümüzde de devam etmektedir. Divan şiirinde dönemin şartları içerisinde poetika ilgili müstakil eserler yazılmamıştır. Şairlerin çok az bir kısmı şiir ve şair anlayışı ile ilgili düşüncelerini divanlarının ön sözlerinde anlatır. Şairlerin büyük bir çoğunluğu ise şiir ve şair ile görüşlerini kasidelerin fahriye bölümlerinde, gazellerin mahlas beyitlerinde ve manzumelerinin muhtelif kısımlarında ifade etmişlerdir. Şairler, bu kısımlarda şiir sanatı, kendilerinin bu konudaki yetenekleri ve diğer şairler hakkındaki görüşlerini dile getirmişlerdir. Bu çalışmada, XVI. yüzyılın önemli şairlerinden Nev’î’nin Divanında bulunan şiir anlayışı ile ilgili beyitlerden ve Sinan Paşa’ya Mektup adlı mensur eserinden yola çıkılarak şairin poetikası belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, şairin şiir karşılığında kullandığı kelimeler, şiir anlayışı, şiirin belli başlı özellikleri, şiir ile ilgili benzetmeler, şiir ve şiirine yaptığı değerlendirmeler, dönemin şiir ortamı ve bu ortam hakkındaki eleştirileri belirlenmeye çalışılmıştır. Nev’î, şiir ve şair ile ilgili görüşlerini kasidelerinin fahriye bölümlerinde, gazellerin mahlas beyitlerinde, manzumelerinin muhtelif kısımlarında ve Sinan Paşa’ya Mektup adlı mensur eserinde dile getirmektedir. Nev’î, Divanındafazla şiir kelimesine yer vermiş, ayrıca bu kavram yerine nazım, söz, nutk, gazel, güftar, kelâm, lafz vb. kelimeleri kullanmıştır. Şiirlerine ise gül, cevher/güher, âb-ı hayât, tûtî, deniz, fidan, altın, kılıç vb. unsurlara benzetmiştir. Nev’î, şiirlerinin âb-dâr, garrâ ve rengîn olduğunu, diğer şairlerin şiirlerine kıyaslanamayacak derecede güzel olduğunu belirtmektedir. Ayrıca şiirlerinin akıcı, zarif ve eda ile süslü olduğunu, şiirlerinin nazire yazılamayacak kadar güzel ve orijinal olduğunu belirtmektedir. Sözlerinin ise âşıkâne olduğunu, sihir gibi etkili olduğunu ve mucizevi özellikler gösterdiğini belirtmektedir. Birçok tezkire yazarının üzerinde ittifak ettiği konulardan biri de Nev’î’nin âlim bir şair olduğudur. Bu durum, Nev’î’nin şiir ve şair konusundaki değerlendirme ve eleştirilerini daha da anlamlı kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: