Abstract:

Çalışmada “şuhûdü’l hâl”in tarih boyunca üstlendiği fonksiyonların Osmanlı yargılama hukukuna yansıması ele alınmıştır. İlk olarak “şuhûdü’l hâl” kavramı üzerinde durularak “şuhûdül hâl”in benzer kavramlardan ayırt edilmesi amaçlanmıştır. Müessesenin teşekkülünde etkili olan nedenler ortaya konulmaya gayret edilmiştir. Geçmişte “şuhûdül hâl” ile benzer görevleri ifa eden heyetler hakkında bilgi verilmiş, böylelikle müessesenin tarihsel gelişimi aktarılmıştır. Tarihsel gelişim süreci içerisinde “şuhûdü’l hâl”in ihtiyaçlara bağlı olarak üstlendiği çeşitli fonksiyonlara değinilmiştir. Osmanlı yargı teşkilatında ise eskiden “şuhûd/şuhûdü’l udûl”e ait olan işlevlerin farklı görevlilere bırakıldığı görülmektedir. “Şuhûdü’l hâl”in fonksiyonları önceki uygulamalara kıyasla daha sınırlı ve spesifik bir hal almıştır. Makalenin amacı “şuhûdü’l hâl”in Osmanlı uygulamasındaki farklılıklara dikkat çekmektir. Müessesenin Osmanlı yargılama hukukundaki fonksiyonlarının ayırt edilmesine çalışılmıştır. “Şuhûdü’l hâl”in mahkemede hazır bulunarak yargılama faaliyetine ve diğer hukukî işlemlere şâhitlik ettiği bilinmektedir. Bu sayede “şuhûdü’l hâl” yargılamada aleniliği sağlamakta, “kadı”nın hüküm verirken bağımsız ve tarafsız hareket etmesinde etkili olmaktadır. Yargılamanın hukuka uygunluğunun dolaylı denetimini sağladığını söylemek mümkündür. Müessesenin Osmanlı hukukunda üstlendiği fonksiyonların yargılamanın temel ilkelerine ilişkin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords: