Özet:

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Cumhuriyet Senatosu üyesi olan Sıtkı Ulay siyasi bir oluşumda aktif rol almak istemiştir. 1962'de bu konuda girişimde bulunup başarısız olduysa da Ulay'ın bu isteği gündemde kalmıştır. Ulay’ın 1963'te yeni bir parti kuracağı söylentisi yayılmaya başlamıştır. Söylentileri doğrulayan Ulay, Türkiye'nin iç siyasetindeki krizlerin kendisini parti kurmaya yönelttiğini açıklamıştır. Bu süreçte Alaattin Tiritoğlu, Ulay'a birlikte parti kurma teklifinde bulunmuştur. Ulay'ın teklifi kabul etmesi üzerine vakit kaybetmeden yeni parti kurma hazırlıklarına başlanmıştır. 21 Eylül 1964'te Ulay ve Tiritoğlu öncülüğünde Sosyal Demokrat Parti (SDP) resmen kurulmuştur. Ulay, kuruluş sürecindeki etkisi ve senatörlük konumu nedeniyle SDP içinde önde gelen bir figür haline gelmiştir. Partinin kuruluşunda fahri genel başkan seçilmiş ve daha sonra parti içindeki özgül ağırlığının da etkisiyle parti genel başkanı olmuştur. Tüm emekçilerin partisi olma iddiasıyla siyasi faaliyetine başlayan SDP, kısa sürede 8 ilde teşkilatlanmıştır. Ancak partinin bütçesinin düşük olması nedeniyle mali sorunlar baş göstermiş, bu durum il ve ilçelerde teşkilatlanmayı zorlaştırmıştır. Aynı zamanda partiye yardım ve destek verilmemiştir. Öte yandan SDP halkta karşılık bulamamış ve beklenen başarıyı sağlayamamıştır. İçinde bulunulan koşullara rağmen etki alanını geliştirmek isteyen parti yöneticileri ittifak arayışına girmiş, bundan da istediği neticeyi alamamıştır. En sonunda, 1 Aralık 1965 tarihli genel kurulda SDP feshedilerek üyeleriyle birlikte CHP'ye katılmıştır. Mücadelesinde başarısızlığa uğrayan SDP, Türk siyasi tarihinde “sosyal demokrat” kimliğiyle var olmaya çalışan ender partilerden biridir. Ne var ki direkt parti ile ilgili herhangi bir akademik çalışma bulunmamaktadır. Türkiye'de siyasi partiler üzerine yapılan çalışmalarda çok kısaca değinilmiş, detaylı bir tahlil yapılmamıştır. Bu bağlamda SDP'nin kuruluşu, faaliyetleri, kapatılması ve Türk siyasi hayatındaki yeri incelenmiştir. Böylece literatürdeki boşluğun doldurulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: