Özet:

Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Sisteminde Köy Enstitüleri, köylüler arasında yoksulluk ve cehalete son vermeye yönelik 1936-1954 arası gerçekleşmiş bir eğitim girişimidir. Bu konudaki çabalar, gerçekte kırsal kesimde okumaz yazmazlık sorununu çözmek üzere 1930’larda başladı. Sonra, Hasan Ali Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı sırasında, geniş kapsamlı eğitim programlarıyla ülke çapında etkili bir eğitim ve kültür seferberliğine dönüştü. II. Dünya Savaşının acı ve yoksunluklarıyla dünyanın sarsıldığı bir zamanda, Türkiye Cumhuriyetinin Milli Eğitim Bakanı Yücel, “Temel Eğitim Seferberliğine öncülük ediyordu. Tüm eğitim kademelerini kucaklayan bu ülkücü program, eğitimde çığır açan bir proje olarak, Köy Enstitülerinin yaratılmasına yol açtı. Bu Enstitülerde, öğretmen olmaya and içmiş köy çocukları, temel bilgi ve becerilerle donatılarak, köylerinde öğretmen olarak görevlendirildiğinde yalnızca çocukların eğitimi değil, aynı zamanda sağlık, ziraat, halı-dokuma, yapı işleri, ağaç işleri kooperatif yönetimi gibi birçok uygulamalı konuda köylünün eğitimi ve onlara öncülük etmekle de sorumluydular. İş eğitimi ilkesine dayalı ve demokrasiyle yakından ilgili bu toplumsal hareket, aydınlar ve köylüler arasında onbinlerce taraftar buldu ve böylece idealist, dinamik, demokrat köy öğretmenleri yetiştirildi. Ancak pek çok olumsuz eleştiri, kısa bir süre sonra 1954’de bu olumlu girişimin sonlandırılmasına yol açtı. Bu çalışma 1938’ de Trakya Bölgesinde açılan Kepirtepe Köy Enstitüsüne özellikle değinerek, özgün bir eğitim deneyimi olan Köy Enstitülerini de içeren Türk Öğretmen Yetiştirme sistemi üzerine kısaca ışık tutma çabasındadır. Kepirtepede yaşanmış deneyimleri aydınlatmak amacıyla, “Unicef’in Çocuk Hakları Sözleşmesi Uygulama El Kitabı” na dayalı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen bilgi toplama araçları Kepirtepe Köy Enstitüsünden mezun olmuş yaşlı öğretmenlerden ulaşılabilenlere uygulanmıştır. Çalışmanın sonunda, Kepirtepe Köy Enstitüsünde çocuk haklarının gerçekleşmesi hakkında bazı yorumlara yer verilmiş, geçmişteki zengin eğitim deneyimlerimizden yararlanarak, Türk Öğretmen Yetiştirme Sisteminin bugünkü sorunlarını çözmeye yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: