Özet:

Asırlardır birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Anadolu, el sanatlarında birçok çeşitliliğe ulaşmıştır. Toplumun, yaşayış biçimi, inaçları, ekonomik ve kültürel yapıları el sanatlarına yansımış ve halk kültürü ile bütünleşmiş ve öğesi olmuştur. Halk kültürünün yaşatılmasına ve tanıtılmasına katkı sağlayan el sanatları ürünlerinden el emeği göz nuru oyalar bu makalede ele alınacaktır. Moda endüstrisi değişimlerin sıklıkla yaşandığı alanlardan birdir. Bu durum yeni estetik ve görsel arayışlara olan gereksinimi artırmaktadır. Geleneksel estetik anlayışının modaya yansımalarında hem anlamsal hem görsel açıdan farklılık yaratılmaktadır. Giysilerimizde kullanılan oyalar Türk sanatının gelişimi açısından önemli belgelerdir. Bu açıdan, bunları korumak ve gelişmelerini sağlamak gelenekli kültürümüzün yok olmasını engelleyecektir. Geleneksel Türk giyim-kuşam kültürü içinde, gelenek ve göreneklerinin nesilden nesile aktarılmasında oyaların önemli yeri bulunmaktadır. İnsanlarda farklılık arayışının artması giysi süsleme tekniklerinin çeşitlenmesini sağlamıştır. Giysi süsleme ile görüntü şekillenmekte hareket ve üç boyut kazandırılmaktadır. Yüzyıllardır oyalar kadın kıyafetlerinde kullanılmıştır. Araştırmanın kapsamını özgün niteliklere sahip çeşitli oyaların süsleyici unsur olarak giysi tasarımında kullanılması oluşturmaktadır. Türk kadınının giyim-kuşamına ayrı bir güzellik katan oyaların günümüz moda eğilimleri ışığında giysilerin süslemesinde kullanılması, aynı zamanda sürdürülebilir tasarımın önemi bu çalışmanın ana amacıdır. Oya örücülerin azalması, yeni neslin ilgilenmemesi, oya modellerin yazılı kayıtların tutulmaması sonucu oyalar unutulmaya yüz tutmaktadır. Kültürel mirasımız olan oyaların yaşatılmasını desteklemek ve Türk ve Anadolu kültürünün parçası olan oyaları giysi tasarımlarında buluşturmak, özgün modeller ortaya koymak açısından önemlidir. Giysi tasarımında uygulanan süsleme tekniklerinden oyalar, giysilerin estetik görünümüne hizmet etmektedir. Çağdaş tasarımlarda el emeğine dayanan oyaların kullanımı giysilerin diğer tasarımlardan farklılaşmasını sağlamaktadır. Çalışmada, oyalar ile bilgi ve konu ile ilgili uygulamalı ürünler yapabilme olanağı sunan betimsel yöntem tercih edilmiştir. Belirlenen amaç ve yöntem doğrultusunda çalışma kapsamında, süsleme detaylarının ön planda olduğu on adet giysi tasarımı yapılmıştır. Tasarımlarda farklı kumaşlardan üretilen giysilerin süslemesinde, rengarenk farklı yörelerde yapılan çeşitli oyalar kullanılmıştır. Giysilerde oyalardan oluşan desenlerin ayrıntılı görsellerine, oya isimlerine, hangi yörede yapıldığına araştırmada yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: