Özet:

Mirza Celil olarak da tanınan Celil Mehmetkuluzade, Azerbaycan edebiyatının modernleşme dönemindeki en etkili ve üretken yazarlarından biridir. Azerbaycan edebiyatının modernleşme sürecinde “Molla Nasreddin” dergisiyle ses getiren çalışmalara imza atan Mirza Celil, bu dergi sayesinde Müslüman-Türk halklarının yaşadığı geniş bir coğrafyada tanınmıştır. Yazar, “Molla Nasreddin” dergisi yanında “Kaspi”, “Şərqi-rus” ve “Yeni Yol” gibi gazetelerde de yazmıştır. Hikâye, tiyatro, satirik şiir, deneme, mektup ve anı türünde eserler kaleme alan yazar, birtakım çevirilere de imza atmıştır. Mirza Celil, Azerbaycan toplumuna sunduğu entelektüel katkılarıyla, zamanının önde gelen yazarlarından biri olarak kabul edilir. Eserlerinde sosyal ve siyasi meseleleri sorgulayıp eleştirdiği için zor zamanlar da geçirmiştir. Mirza Celil, sadece sanat için yazan bir edip olmaktan ziyade; toplum için yazan bir entelektüeldir. Bu yüzden, içinde yaşadığı toplumun gerçekleri eserlerinde önemli bir yer tutar. Eserleri, Çarlık Dönemi ve Sovyet Dönemi olmak üzere iki ana dönemde ele alınabilir. Bu makalede, Mirza Celil’in tiyatro eserleri, toplumundaki ahlâk kodları açısından ele alınmış ve kendisinin toplumdaki ahlâk yasalarına ilişkin duruşu incelenmiştir. Nitekim Mirza Celil, edebi eserlerinde ve kültür sanat yazılarında Azerbaycan’daki geleneksel ahlâkı eleştiren en önemli sanatçılardan biridir. Bu çalışmada yazarın bütün tiyatro eserleri incelenmiş; sosyolojik ve tarihi eleştiri yöntemleri kullanılmıştır. Yazarın hayatı ve döneminin sosyal ve siyasi durumuna ilişkin gerçekler de dikkate alınmıştır. Dolayısıyla yazarın diğer eserlerine de müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: