Abstract:

“Giriş: Osmanlı İmparatorluğu ve Uçları” (I/Peacock) ile “Sonsöz” (27/Finkel) derlemenin çerçevesini çizmektedir. Peacock kapsamlı makalesinde hem Osmanlı serhat çalışmalarını değerlendirmekte, hem de kitap makalelerinden çıkan or- tak ve yeni soruları okuyucunun dikkatine sunmaktadır: devletin doğası nedir? Uzak ve tenha uç bölgelerinde merkezi idare ne kadar etkiliydi? Osmanlılar yerel ayanla ne dereceye kadar idari sorumlulukları paylaştı? Osmanlı idaresinin serhat halkı üzerindeki tesiri ne idi? Osmanlı genişlemesi ve fütuhatının saik ve usulleri ne idi? Ekonomik, askeri ve kültürel boyutlardan hangisi hangi serhatte daha ön plandaydı? Henüz emekleme aşamasında olan Osmanlı serhat çalışmaları bu sorulara etraflı cevaplar üretemezse de mevcut derleme bir rehber kitap niteli- ğinde bize kayda değer ipuçları sunmaktadır. Finkel, Osmanlı tarihine hakim gaza ve çöküş tezlerinin etkisi altında çizilen tarih haritalarının ne kadar yanıltıcı olduğundan bahisle bizlere bir kez daha uçların sınırlarla değil alan hakimiyeti sağlayan kalelerle şekillendiğini hatırlatmaktadır. Osmanlı serhat çalışmalarının güzel bir analizini sunan yazar, GIS teknolojisinin (Coğrafi Bilgi Sistemi) Os- manlı tarihçileri için sunduğu muhtemel fırsatlara değinir; Osmanlı serhaddine dair görsel ve yazılı kaynakları bir arada veren, internetten erişilebilir bir dijital arşiv oluşturmak pek ala mümkündür. Brummett ( I/2) yukarıda değindiğimiz serhat-kale-hakimiyet arasındaki doğrudan ilişkiyi erken modern dönemin Batı menşeli ve Osmanlı menşeli haritalarını inceleyerek aydınlatır. Gerçekten de bu haritaların tamamında kaleler merkezi görünüme sahiptirler

Keywords: