Özet:

Turna, hem Alevi-Bektaşi inanç edebiyatında hem de divan ve halk edebiyatında çokça anılan ve işlenen kuştur. Halk Edebiyatında sevgiliyi ve haberciyi, Alevi-Bektaşi edebiyatında ise özellikle Hz. Ali’nin avazını temsil eden simge kuştur. Göçer olan bu simge kuş, Uzakdoğu’dan Anadolu’ya kadar sıla ve gurbet ile özdeş olup haber getiren ve ruh taşıyan elçi durumundadır. Dişi ve erkek turna kuşlarının birbirine olan sadakati ve vefası, Alevi-Bektaşi inancında ikrarlı ilişkilerin ve eşlerin durumu ile özdeş bilinir. Bu kuşların dansı, uçuş pozisyonları ve sadakat özellikleri esas alınarak Turna Semahı icra edilmiştir. Turna Semahı turnanın siluetini ve dans figürünü içermektedir. Sevgi, sadakat ve vefa gibi değerlerin toplamı olarak simgeleşen turna kuşu, Alevi-Bektaşi inanç dünyasına bu değerler bütününü taşıyan kuş olarak girmiştir. Araştırmacılar genellikle semah ve turna konularını ayrı ayrı ve birbirlerinden kopuk olarak incelemişlerdir. Makaleyi daha anlaşılır kılmak için Turna kuşu ile Turna Semahı bir arada incelenmiş ve aralarındaki ilişki ele alınmıştır.  Daha önce bu kuş ve semah ile ilgili yapılan incelemelerde bağlam bütünlüğüne yapılan vurgunun zayıf olduğu kanaatindeyiz. Bu nedenle makalemizde turna kuşunun kimliği, karakteri, yaşam şekli, uçuş biçimleri, dans ve eşine olan sadakati ile Alevi-Bektaşi Turna Semahını dönen evli çiftlerin ikrarı, sadakati, dansları ve inançları bağlamında ele alınmıştır.  Bu makale Ardahan ili Damal ilçesi Dereköyü’ nde yapılan alan çalışmasında görsel kayıt altına alınan icra halindeki Turna Semahı varyantları ve literatür taraması esasında yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler: