Özet:

Problem Durumu: İnsanı anlama çabalarınınönemli odak noktalarından biri benlik kavramıdır. Kişinin kendisi hakkındaki bilgisi benlik kavramını oluştururken kişinin kendisi hakkında ne hissettiği öz-saygıyı ifade etmektedir. Ancak benliği olumlu algılamanın tek bir yolu yoktur. Literatürde kişinin kendisi hakkındaki duygusal değerlendirmeleri genellikle öz-saygı olarak tanımlanmaktadır. Yüksek öz-saygı ve narsisizm özelliklerine sahip insanlar kendilerini beğenmeleri ve sevmeleri gibi benlikleriyle ilgili olumlu algıları paylaşmaktadırlar. Narsistlerin son derece olumlu veya şişirilmiş bir benlik kavramına sahip olduğu söylenebilir. Bu araştırmada kullanılan narsistik hayranlık ve rekabet modeli büyüklenmeci narsisizmin birbiriyle pozitif ilişkili ancak birbirinden iki farklı boyutu açıklamaktadır. Benlik kavramıyla ilişkili olan bir diğer kavram ise öz-saygının alternatifi ve narsisizmin antidotu olarak ifade edilebilecek öz-anlayış kavramıdır. Öz-anlayış, öz-saygıda olduğu gibi benliğin değerlendirmesi yerine benliğin kendi içinde kabul edilmesi içeren bir yaklaşımdır. Öz-anlayış kendini kabul ve farkındalık içeren bir bakış açısını yansıtmaktadır. İyi oluşun ise insanın ulaşmak istediğitemel hedeflerden biri olduğu söylenebilir. Psikoloji araştırmalarında mutluluk genel olarak öznel iyi oluş kavramıyla ifade edilmektedir. Öznel iyi oluşun bilişsel boyutu olan yaşam doyumu kavramı kişinin yaşamdaki beklentilerin ne derece karşılandığını ifade etmektedir. Öte yandan mutluluğun bilişsel bileşeni her zaman yaşam doyumunu ifade etmeyebilir. Çünkü kültürlerarası çalışmalar mutluluğun anlamının kültürden kültüre farklılık gösterebileceğini ifade etmektedir. Bu bağlamda yaşam doyumu kavramının alternatifi olarak ifade edilebilecek olan yaşam uyumu kavramı içsel olarak hissedilen kendini kabul, iç barış ve denge hissini içermektedir. Araştırmalar benlik algılamanın ve iyi oluşun farklı yolları olduğunu göstermiştir. Araştırmada bu farklı yollar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi kişilik dinamiklerinin anlaşılması açısından önemli bilgiler sağlayabilir. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmada benliğin farklı algılanma biçimleri olarak ifade edilebilecek olan narsisizm, öz-anlayış ve öz-saygı kavramları ile yaşamı farklı algılama biçimleri olarak ifade edilebilecek olan yaşam uyumu ve yaşam doyumu kavramları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Narsistik hayranlığın öz-saygı, yaşam uyumu ve yaşam doyumu ile pozitif ilişkili olacağı, narsistik rekabetin ise öz-anlayış, yaşam uyumu ve yaşam doyumu ile negatif ilişkili olacağı beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı narsistik hayranlık ve narsistik rekabet ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz-saygı ve öz-anlayışın aracı rolünü incelemektedir. Araştırmanın Yöntemi: Araştırmanın örneklemi 381 katılımcıdan oluşmaktadır. Katılımcıların 310’u (%77,9) kadın, 71’i (%17,8) erkektir. Katılımcıların yaş ortalamaları 23,1 olarak hesaplanmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Narsistik Hayranlık ve Rekabet Ölçeği (Narcissistic Admiration and Rivalry Questionnaire), Öz-anlayış Ölçeği (Self-compassion Scale), Benlik Saygısı Ölçeği (Self-esteem Scale), Yaşam Doyumu Ölçeği (Satisfaction with Life Scale), Yaşam Uyumu Ölçeği (Harmony in Life Scale) kullanılmıştır. Narsisizm, öz-anlayış ve öz-saygı ile yaşam doyumu ve yaşam uyumu arasındaki ilişkiler yapısal eşitlik modeli (structural equation modeling) ile incelenmiştir. Yapısal eşitlik modelinde değişkenler arasındaki ilişkileri açıklayan model kurulmadan önce bütün değişkenlerin içinde olduğu ölçme modeli kurulmuştur. Ölçme modelinin iyi uyum verdiği görüldüğünde yapısal eşitlik modelinin test edilmesine geçilmiştir. YEM’de yer alan değişkenlere ait dolaylı etkilerin anlamlılığına desteklemek amacıyla %95 güven aralığı seçilerek 5000 yeniden örnekleme yoluyla Bootstrap Analizi uygulanmıştır. Araştırmanın Bulguları: Yapısal eşitlik modeli narsistik hayranlık ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiye öz-saygının ve narsistik rekabet ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiye öz-anlayışın aracılık ettiğini göstermiştir. Bu çalışmada narsistik hayranlık ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz-saygının aracı rolü; narsistik rekabet ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz-anlayışın aracı rolü incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre beklendiği gibi narsistik hayranlık, öz-saygı, yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerde anlamlı düzeyde pozitif ilişkiler bulunmuştur. Ayrıca narsistik rekabet ile öz-anlayış, yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasında negatif yönde; öz-anlayış, yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerde pozitif yönde anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Kurulan yapısal eşitlik modelinde narsistik hayranlık ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz-saygı; narsistik rekabet ile yaşam uyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide öz-anlayış aracı rol üstlenmektedir. Daha önceki çalışmalarda araştırma bulgularını destekleyecek bulgulara rastlanmıştır. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırma bulguları kişilik psikolojisi ve pozitif psikoloji bulguları bağlamında tartışılmıştır. Sonuçların narsisizmin, olumlu benlik algısının ve yaşamı algılama biçimlerinin ikişer yüzlü doğasının anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın sonuçlarından hareketle narsistik rekabetin yaşam uyumunu ve yaşam doyumunu üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için öz-anlayış düzeylerini arttıracak çalışmaların yapılması önerilmektedir. Narsistik hayranlığın yaşam uyumu ve yaşam doyumu üzerindeki olumlu etkisini dengelemek için ise öz-saygıyı geliştirici çalışmaların yapılması önerilmektedir. Bu bağlamda bulgulardan yola çıkarak narsisizmin olumsuz etkilerini azaltabilmeyi ve yaşam uyumu ve yaşam doyumunu arttırabilmeyi hedefleyen öz-anlayış ve öz-saygı özelliklerini geliştirmeye dayalı bireysel ve grupla psikolojik danışma uygulamaları düzenlenebilir. Araştırmanın sonuçlarının kişilik psikolojisi ve pozitif psikoloji literatürüne katkı sağlayacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler: