Özet:

: Gelir ve traktörleşme (mekanizasyon) ögeleri arasında tarımsal üretimin kazançlı kılınmasını sağlayan pozitif bir etkileşim söz konusudur. Bu etkileşim ülkemiz tarımının gelişme sürecinde de önemli rol oynamaktadır. Tarımsal nüfusun azalması ve işletme yapısının iyileşmesiyle birlikte bu rolün önemi ve etkinliği artacaktır. Bu çalışmada Türkiye tarımında gelir-traktörleşme ilişkisinin mevcut durumunun tespiti ve değerlendirilmesi, ayrıca traktörleşmedeki muhtemel gelişmelerin tahminine yönelik çalışmalar için zemin oluşturulması amaçlanmaktadır. Çalışmada kaynak olarak, konu hakkındayeni resmi bilgileri içeren TÜİK, 2005 yılı istatistiklerinden yararlanılmıştır. Gelir için, çiftçi gelirinin üretim girdileri ve bu bağlamda traktör talebine yönelik kısmını oluşturan, toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri (TRY) ve bu değerin alan birimine oranı (TRY/ha) esas alınmış; traktörleşme için de traktör sayısı (Adet) ve traktör yoğunluğu (Adet/1000 ha) ölçütleri kullanılmıştır. Türkiye tarımında toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri ile traktör sayısı arasında oldukça güçlü sayılabilecek, bir ilişki bulunmuştur. Bu ilişki gelir ve traktörce fakir bölgelerde çok az bir gelir artışıyla daha fazla traktörleşme (veya tersi ifadeyle daha çok traktörleşmeyle daha az gelir artışı), gelir ve traktörce zengin illerde ise daha çok gelirle daha az traktörleşme (veya tersi ifadeyle daha az traktörleşmeyle daha çok gelir) sağlar özelliktedir. Bazı illerde bu ilşikiden büyük sapmalar olduğu saptanmıştır. Yüksek gelire karşılık yeterince traktörleşememiş veya düşük gelire karşılık göreli olarak fazla traktörleşmiş bu illerin durumu ayrıntılarıyla incelemeye değerdir. Alan birimi başına toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri ile traktör sayısı (Gelir Yoğunluğu-Traktör Yoğunluğu) arasındaki ilişkinin, önceki değerlendirme kadar güçlü olmadığı anlaşılmıştır. (Bunda alan birimine indirgenmiş ölçütler nedeniyle “alan” etkisinin değerlendirme dışında kalması etkili olmuştur.) İller gelir ve traktör yoğunluğu değerleri açısından ülke ortalamasına göre dört gruba ayrılmaktadır: Gelir ve traktör yoğunluğu ülke ortalamasının üstünde (24 il) ve altında (33 il) olanlar ile gelir yoğunluğu ortalamanın üstünde, ancak traktör yoğunluğu ortalamanın altında (6 il) ve gelir yoğunluğu ortalamanın altında, ancak traktör yoğunluğu ortalamanın üstünde (14 il) olanlar. İlk iki grupta ilişki güçlü, son iki grupta ise daha zayıftır. Traktörleşme ilk iki gruptaki illerde süreç paralelinde gelişmeye açıktır. Üçüncü ve dördüncü gruptaki illerin çelişkili durumu ayrıca incelenmeli ve buralarda gelir-traktörleşme ilişkisinin nasıl güçlendirileceğine dair öneriler geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler: