Özet:

1991 yılında Sovyetlerin dağılması ile Rusya, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) gibi siyasi, askeri ve ekonomik oluşumlar yoluyla eski Sovyet coğrafyasında bağımsızlığını kazanan ülkeleri etki alanında tutmaya çalışmıştır. Bölgedeki nüfuzunu kaybetmenin küresel alandaki konumunu zayıflatacağını bilen Moskova, bu ülkelerin Batılı kurum ve kuruluşlarla entegre olmasını istememiştir. Nitekim son yıllarda Gürcistan ve Ukrayna’nın olası NATO üyeliklerine engel olmak için her türlü girişimde bulunulmuş ve en uzun sınırı paylaştığı Kazakistan’da yaşanan olaylara uzun yıllar etkinsizliği ile eleştirilen KGAÖ aracılığıyla müdahale etmiştir. Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgalinden sonra Finlandiya ve İsveç, uzun yıllardır benimsedikleri askeri tarafsızlığı terk ederek NATO'ya üyelik başvurusu yapmayı kararlaştırmıştır. Bu kapsamda Rusya-Ukrayna Savaşı yeni üyelikleri gündeme getirerek NATO’nun genişlemesine yönelik bir durum ortaya çıkarırken Orta Asya ve Kafkasya bölgesindeki gelişmeler benzer bir ihtimalin KGAÖ için de söz konusu olabileceğine işaret etmektedir. Öyle ki, NATO gibi açık kapı politikası uygulayan KGAÖ’ne zaman zaman İran’ın üye olacağına yönelik açıklamalar gündeme gelmektedir. Yine Avrasya Ekonomik Birliği’ne gözlemci üye olması sonrasında Özbekistan, 2021 yılında Rusya ile ikili bir askeri tatbikat ve Rusya ve Tacikistan ile üçlü bir askeri tatbikat gerçekleştirmiştir. Bunun yanında aynı yıl çevrimiçi formatta gerçekleştirilen KGAÖ toplantısına Özbekistan Cumhurbaşkanı Şövket Mirziyoyev konuk olarak katılmıştır. Kazakistan’da yaşanan olaylar nedeni ile gerçekleştirilen olağanüstü toplantıda Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun olayların Özbekistan’a sıçraması ihtimali olduğunu ifade etmesi ise Taşkent’in 2012 yılında askıya aldığı üyeliğini önümüzdeki günlerde yeniden aktifleştirebilir mi sorusunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çalışmanın temel tezi NATO’nun genişlemesinin ve Kazakistan olaylarının KGAÖ’nün faaliyet alanlarını genişletebileceği ve yeni üyelikleri gündeme getirebileceğidir. Bu kapsamda çalışma Avrasya’nın NATO’su olarak addedilen KGAÖ’nün 30 yıllık serüvenine odaklanmaktadır. Çalışmada örgütün yapısı, işleyişi ve faaliyetleri üzerinde durulmuş ve özellikle son gelişmeler ışığında KGAÖ’nün etkinliği ve geleceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: