Özet:

Vâzı’ yani ilk lafız koyan, ses ile anlam arasında her zaman uyum gözetir. Nitekim Arap dilinde sesler mechûr (sert) ve mehmûs (yumuşak) şeklinde iki kısma ayrılmaktadır. Bu çalışmada mechûr seslerden olan zây/ز sesini barındıran ve diğer muhtelif iki sesi de mechûr olan üçlü fiiller ele alınmıştır. Bu fiiller El-Ezherî’nin Tehzîbu’l-luğa adlı mahrece dayalı iştikak sözlüğünde var olduğu şekilde müştaklarıyla beraber, orada verilen anlamlarıyla irdelenmiştir. İlk bölümlerde ses ve sesbilim hakkında genel bilgiler verilmiştir. Daha sonra zây/ز sesini içeren birkaç üçlü fiil ve anlamları yorumlandıktan sonra Tehzîbu’l-Luğa’da tesbit edilen bütün içinde zây/ز harfi bulunan sülasi fiiller tek tek çizelge halinde verilmiştir. Aslan gibi hayvanların kükremesi için vaz’ edilmiş زأر fiilinde olduğu gibi üç harfi de mechûr olan diğer fiillerin anlamında da bir şekilde sertlik, zorluk, kabihlik, olumsuzluk, ürperti vs. bulunmaktadır. Kişi زأر الأسد./Aslan kükredi, cümlesini duyduğunda kulağına ilişen زير seslerinden adeta hayvanın kükremesini hissetmekte hatta duymaktadır. Vazı’, zihnindeki anlama uygun cehri seslerden müteşekkil sesleri seçerek hayvan kükremesini ifade etmiştir. Dolayısıyla lafzın sesleri ile anlamı arasında doğrudan bir irtibat bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler: