Özet:

Atasözleri kim tarafından ne zaman ve nerede söylendiği bilinmeyen, uzun bir zaman süzgecinden geçerek milletin ortak ürünü olmuş, kısa ve özlü bir anlatıma sahip kalıplaşmış ifadelerdir. Atasözlerinin bir dilin söz varlığı içinde önemli bir yeri vardır. Günlük yaşamın akışı içinde insanlara öğüt vermek yanında sözün gücünü ve değerini arttırmak, ortaya atılan düşünce ya da görüşleri desteklemek amacıyla atasözlerinden sıklıkla yararlanılır. Atasözleri sözlü kültür ürünleri olmakla birlikte zaman içerisinde yazıya aktarılmıştır. Eldeki kaynaklara göre Türkiye Türkçesi atasözleri 15. yüzyıldan itibaren çeşitli derlemeler aracılığıyla kayıt altına alınmıştır. Atasözlerimizin derlenip kayıt altına alındığı bu eserlerden birçoğu tespit edilip tanıtılmıştır. Bununla birlikte herhangi bir çalışmaya konu olmamış, bugüne kadar bilinmeyen atasözü derlemelerine de rastlanmaktadır. Bu makalede de yazarı bilinmeyen ve 16. yüzyılda kaleme alındığını tahmin ettiğimiz “Durûb-ı Emsâl” başlıklı derlemedeki atasözleri ele alınmış, eserin bilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır. Eser, Süleymaniye Kütüphanesi Tercüman Koleksiyonu 00432 numara ile kayıtlıdır. Atasözleri 6-15 numaralı sayfalar arasında yer almaktadır. Eserde atasözleri yanında deyim, alkış, kargış, kelamıkibar tarzındaki kalıp sözler de kaydedilmiştir. Eser üzerine bugüne kadar yapılmış bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çok sayıda atasözünü ihtiva eden eserin tanıtılması, atasözü çalışmaları açısından önem arz etmektedir. Çalışmada atasözleri verilirken derlemedeki sıralamaya bağlı kalınmış, atasözlerinin günümüzdeki karşılıkları güncel atasözü kaynakları taranarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca derlemede yer alan atasözleri, eski atasözü kaynaklarımızdan Kitâb-ı Atalar (Sözi) ve Güvâhî’nin Pend-nâme adlı eserinde taranmış, bu eserlerde geçtiği belirlenen atasözleri dipnotlarda verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: