Abstract:

Mekanistik evren tasavvuru Batılı düşünme tarzlarına yön vererek yaşamın bütün alanlarında ciddi etkiler yaratmıştır. Evreni bir makina gibi tanımlayarak kendi içine kapalı bir sistem olarak gören mekanistik anlayışta her şey bulunduğu mekanizma içinde nedensel ilişkilerle işlemektedir. Karmaşık bütünlerin temel yapı taşlarına indirgenerek anlaşılabileceğini savunan mekanistik tasavvur, yüzyıllar boyunca bilimin yöntemi haline gelmiştir. Parçalı, çözümleyici, indirgemeci ve faydacı olan mekanistik bilim, evreni bir makine içine yerleştirilmiş nesneler yığını durumuna getirmiştir. Birbirinden kopuk, parçalı ve cansız bir sistem sunan mekanistik kavrayış doğa bilimlerinin yanı sıra sosyal ve beşeri bilimlere de uygulanmaya çalışıldığında pek çok sorunu beraberinde getirmiştir. Mekanistik evren tasavvurunun kavramsal çatısı fizik alanında yapılan değişikler ile inşa edilmiştir. Kopernik’in güneş merkezli sistemi, Galileo’nin matematiksel yöntemi, Bacon’ın bilimsel metodolojisi, Descartes’ın kesinlik arayışı ile madde ruh ayrımı yaparak ortaya koyduğu felsefi ifadeler ve Newton’ın determinist makina anlayışı mekanistik kavrayışı şekillendirmiştir. Bu çalışmada hayatın tüm alanlarına sirayet ederek anlayış biçimleri üzerinde çarpıcı değişimlere yol açan mekanistik evren tasavvurunun neliği üzerine incelemeler yapılacaktır. Ekonomik, siyasi, psikolojik, biyolojik, toplumsal ve kültürel pek çok alanda belirleyici rol oynayan ve birçok sorunu da beraberinde getiren mekanistik evren tasavvurunun etki alanı göz önünde bulundurulduğunda incelemenin gerekliliği net bir biçimde görülmektedir. 

Keywords: