Özet:

Osmanlı coğrafyasında âşık tarzı şiir geleneği, XVI. yüzyılda teşekkül etmiştir. Hiç şüphesiz geleneğin ortaya çıkışında ve icra töresinin şekillenmesinde en önemli sosyal kurum‘kahvehane’lerdir. Fakat M. Fuad Köprülü, İkdam’da çıkan yazılarında, âşık tarzını vücuda getiren hayat şeklinin tezahürleri olarak bozahane âlemlerini, Galata meyhanelerini, mesireleri ve Yeniçeri hayatını işaret etmektedir. Dolayısıyla geleneğin nasıl bir zeminde teşekküle başladığınının ortaya konulması elzemdir. Geleneğin başta meyhaneler olmak üzere ‘muhabbeti’ ve ‘hoşça vakit geçirmeyi’ esas alan bir zeminde teşekküle başladığını rahatlıkla ifade edebiliriz. Yazıda bu bakış açısıyla âşıkların âşık tarzı kültür geleneğinin teşekkülünden önce Galata ve Tahtakale meyhaneleri başta olmak üzere daha ziyade ‘meyhane’ odaklı bir icrâ süreci yaşadığı gerçeği üzerinde durulacaktır. Dolayısıyla kahvehaneler kadar olmasa da içkiye dayalı eğlence meclislerinin âb âlemleri , yani bozahane ve meyhane âlemleri ile mesirelerin de gerek geleneğin gerekse bu geleneğin odağı olan kahvehanelerin teşekkülünde etkin bir işleve sahip olduğu ele alınacaktır. Zira geleneğin sözlü kültür ortamında oluşmasının bu iletişim ve etkileşimin devamlılığında katkısı büyüktür. Ayrıca meyhane zemininde teşekkül eden kültürel ve edebî yapılanmanın izleri şairlerin eserleri üzerinden de takip edilerek Ermeni aşuglarının âşık tarzı kültür geleneğine dâhil olmasında ve âşık tarzı şiir geleneğinin müzikal bir form kazanmasında meyhane zemininde teşekkül eden bu kültürel ve edebî yapılanmanın da tesiri olabileceği hususu değerlendirilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler: