Abstract:

Tatar ağızlarında kullanılmakta olan ortaçlar fiilin çekimsiz biçimleri sisteminde karmaşık ve orijinal kategorilerden sayılmaktadır. Bu kategorinin en önemli özelliği onun çok anlamlı ve çok görevsel olmasıdır. Ortaçların gördükleri işlevlerin çokluğu köklerinin çok anlamlı olmasındandır. Tatar ağızlarındaki ortaçlar şahıs veya nesnenin iç özelliğini ve niteliğini açıklayan eylemi belirten fiil biçimleridir. Diğer Türk lehçelerindeki gibi Tatar ağızlarında da ortaçlar kendilerinde fiil ve sıfatın özelliklerini toplamıştır. Fiillerle ortaçlar ortak kökler ve eylem anlamı ile bağlanmıştır. Ortaçların olumsuz ve çatı biçimleri, yönetim ve zaman anlamları vardır. Edebî dildeki gibi Tatar ağızlarında kullanılmakta olan ortaçların zaman anlamları fiilin çekimli biçimlerinin zamanına bağlıdır. Aynı zamanda Tatar ağızlarındaki birçok ortaç biçimi için zaman anlamı birincil değildir. Onların anlamlarındaki zaman ortamı büyük ölçüde bu biçimlerin anlamında önemli yer tutan çeşitli modal özellikler vasıtasıyla zayıflar veya tamamiyle kaybolur. Ortaçlar, bazı ulaçlarla beraber gelip eylemin nasıl gerçekleştiğini belirtmek için kullanılırlar ya da bazı yardımcı fiillerle beraber kullanılıp çeşitli birleşik cümle örgütlerini meydana getirirler. Ama fiilin çekimli biçimlerinden farklı olarak ortaçların kip çatısı yoktur. Gerçi ortaçlar çekimli olmasalar da, onlar buna rağmen şahıslar ile bağlanırlar ve bu bağlantı ilk önce iyelik ekleri ve şahıs zamirleri vasıtasıyla gerçekleşir. Birçok ortacın temelinde şahıs ekleriyle çekilen bildirme kipi biçimleri meydana gelir. Ortaçların sıfat nitelikleri nesnenin dinamik ve statik özelliklerini ifade edebilmesinde ve belirten görevini görmelerinde belirir. Belirlediği ismin yerinde gelip, ortaçlar eylemin özelliğinden başka eylemi gerçekleştiren şahsı da belirtir ve ismin özelliklerini

Keywords: