Özet:

Bazı kentsel mekanlar çok sayıda kullanıcının yer aldığı, çok çeşitlilikte etkinliklerin sergilendiği ve tercih edilen yerler haline gelirken bazılarının boş kaldığı, sakınılan yerlere dönüştüğü ve tercih edilmediği görülmektedir. Bu çalışmada kentsel açık mekanlara ilişkin bu tür soruların yanıtlanmasında kullanılabilecek kavramsal bir çatkı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. İnsan ve çevre bütününü ayrı varlıklar olarak ele alan yaklaşımlar yerine, bu iki kavramı ayrılmaz bir bütün olarak kabul eden ekolojik yaklaşımlar benimsenmiştir. Bu yaklaşımların ortaya koyduğu kavramlar kullanılarak insanın çevresel tercihinin daha iyi anlaşılabilmesi amaçlanmıştır. Ekolojik yaklaşımla ortaya koyulan Davranış Konumu Teorisi ve Olanaklılık Teorileri ele alınmış, çevresel tercih ile bu teorilerin kavramları ilişkilendirilmiş, bir modele oturtulmuş ve açıklanmıştır. Bu doğrultuda kentsel açık mekanlar bir davranış konumu olarak irdelenmiş, teorinin ortaya koyduğu konumun ortam, davranış kalıbı (örüntüsü), eşgüdüm (sinomorfi) gibi bileşenleri kentsel açık mekanlara uyarlanmıştır. Kentsel açık mekanlarda oluşan etkinlikler “davranış kalıbı”, mekanın ortaya koyduğu fiziksel özellikler ve kullanım zamanları “ortam” kullanıcıların bireysel özellikleri ile mekanın fiziksel özellikleri arasındaki uyum ise “sinomorfi” olarak tanımlamıştır. Başarılı kentsel açık mekanlar daha çok kullanıcı tarafından tercih edildiklerinden buralarda daha zengin çeşitlilikte davranış kalıpları gözlemlenir. Bu durumun kentsel mekanların ortamlarının kullanıcılara sunduğu imkanların çeşitliliğinin sonucu olduğu, bu imkanların Olanaklılık Teorisi ile tanımlanabileceği düşünülmüştür. Böylece olanaklılık kavramı ve davranış konumu kavramları bir modelde bir araya getirtilmiş ve çevresel tercih açıklanmıştır. Çalışmanın son kısmında bu kavramlar kentsel bir açık mekan seçilerek örneklendirilmiştir. Bu kentsel açık mekanda oluşan etkinlikler, ele alınan kavramlar ile şematize edilmiş; davranış kalıbı, ortam, olanaklılık, sinomorfi gibi kavramlar böylece somutlaştırılmıştır. Anahtar kelimeler: Davranış konumu, Olanaklılık, Çevresel tercih, Kentsel açık mekan, İnsan-çevre ilişkisi, Ekolojik yaklaşım

Anahtar Kelimeler: