Özet:

Paleolitik dönemlerden itibaren inanç sistemleri ve mitolojilerle sanatsal üretimler arasında bağlantı olmuştur. Sözlü bir gelenek olan mitlerin aktarımı çeşitli sanat dalları ile sağlanmıştır. Böylelikle toplum, sanat ve mitler beraber gelişmişlerdir. Tüm inanç sistemleri kendi mitolojilerini ve buna bağlı olarak sanatlarını oluşturmuşlardır. Türk mitolojisi de bu durumdan bağımsız değildir. Orta ve İç Asya’da gelişmeye başlayan Türk mitolojisi kendi efsanelerini, destanlarını, tapınma kültlerini, tören ve ayinlerini yaratmıştır. Türk mitolojisinde gerek gerçek gerekse efsanevi hayvanlar her zaman önemli birer imge ve simge olmuşlar efsane ve destanlarda önemli roller oynamışlardır. Süreç içerisinde Şamanizm’in de etkisiyle hayvan ve doğa kültleri daha ön plana çıkmıştır. Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra da Türklerin İslam öncesi inanç sistemleri gelenek-görenek, örf-adet, batıl inanç vb. formlarda ya da İslamiyet’le harmanlanarak Türklerin yaşayışından etkisini göstermiştir. Türk mitolojisinin bu etkisi modern ve çağdaş Türk sanatında da kendisini göstermektedir. CANAN’ın Falname Serisi bu devamlılığın en güncel örneklerinden birisidir. Kendisini aktivist feminist bir kültür işçisi olarak tanımlayan sanatçı, eserlerinden birden çok medyumu kullanmaktadır. Kökleri İslam öncesi Türk kültürüne dayanan minyatür, sanatçının sıklıkla kullandığı bir yöntemdir. Minyatür 2.0 isimli sergi için 2020 yılında üretilen Falname Serisi’nde, Türk ve İslam mitolojilerinden kaynak alınarak hayvan, yaratık, efsane vb. temalar “modern” minyatür sanatı kullanılarak tasvir edilmiştir. CANAN kadının sanat sahnesindeki yok sayılmasına karşı duran, görünürlüğünü arttıran ve Batı temelli sanat tarihi kanonundan ötekileştirilen Doğu sanatının yok sayılmasına tepki gösteren işler üretmektedir. Falname Serisi kullandığı mecra (minyatür) ve dayandığı temalarla bu amaçlara hizmet eden önemli bir örnektir. Bu bağlamda çalışmamız kapsamında Falname Serisi’nde yer alan hayvan tasvirlerinin Türk mitolojisindeki kökenleri ve anlamları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: