Özet:

Bu çalışma 20. yüzyıl Türk edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Necati Cumalı’nın Zeliş (Tütün Zamanı) adlı romanını olay örgüsü, şahıs kadrosu, zaman, mekân, bakış açısı, izlek gibi yapısal / teknik ögeler bağlamında odağa almaktadır. Şiir, roman, hikâye, tiyatro ve deneme gibi türlerde eserleri bulunan, sürekli okuyan, yazan, üretken bir yazar olan Necati Cumalı’nın ilk romanı Zeliş (Tütün Zamanı), iki gencin aşkları üzerinde yaratılan tüm baskı mekanizmalarına karşı bu uğurda verdikleri mücadeleyi ana eksene yerleştirerek Urla’nın sosyal, ekonomik, kültürel hayatı ve tütün ekicilerinin yaşamlarını konu edinir. Çevresinde olup biten her şeye karşı duyarlı olan yazar, keskin gözlem gücüyle bunları eserlerinde yazılacak birer malzemeye dönüştürür. Yazarın Anadolu’nun çeşitli yerlerinde avukatlık yaptığı yıllarda yaşadığı, tanıklık ettiği hikâyelerin duygu ve düşünce dünyasında yeni ufuklar açmasıyla birlikte o hikâyelerden esinlenerek kaleme aldığı anlatılarından biri olan Tütün Zamanı, başkişi Zeliş’in şahsında ve tek bir olay örgüsü etrafında bireysel bir temayı, aşkı ele alır. Eserlerinde bireysel temadan hareketle sosyal temalara da yer veren yazar, bu romanında da köy / kasaba insanının sıkıntılarını, yaşam mücadelesini içeriden, gözlem gücü yüksek bir bakış ve canlı ifadelerle anlatır. Özellikle çocukluk ve gençlik yıllarının geçtiği ve yazarın ifadesiyle “eserlerinin dekoru”nu oluşturan ve neredeyse tüm yapıtlarında ortaklaşan bir mekân olan Urla, bu romanda da işlevsel bir rol üstlenerek aşk ve diğer kişisel ilişkilerin yanı sıra tıpkı yaşayan bir karaktermişçesine canlı ve ayrıntılı tasvirlerle anlatılır. Kadın – erkek arasındaki ilişkide yeni bir kadın kimliğini temsil eden ve direnciyle kendisini var eden bir kadını ön plana çıkaran Zeliş (Tütün Zamanı) adlı roman, aşkın deneyimlenmesi konusunda kadın karakter ile erkek karakter arasındaki farklara vurgu yapar. Bu çalışma, söz konusu vurgu ve yeni kadın kimliği üzerinden Zeliş (Tütün Zamanı) adlı romanı, bakış açısı ve anlatıcı düzlemi, olay örgüsü, zaman, mekân, şahıs kadrosu ve izleksel kurgu açısından incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: